بیشتر ما بستن بند کفش را در دوران دبستان یاد گرفتیم و بعد از آن دیگر به آن فکر نکردیم، تا زمانی که هنگام صعود یا فرود پای مان پیچ خورد، تاول زد و یا روی آن ها احساس درد کردیم. بندها را شل کردیم و یا سفت تر بستیم، اما به نتیجه دلخواه نرسیدیم. شاید هم یکی از همنوردان پیشنهاد داد شیوه بستن بندهای کفش مان را عوض کنیم و ما ناباورانه به گفته اش بی توجهی کردیم. زیرا گمان می کردیم تغییر روش بستن بند کفش مشکل ما را برطرف نخواهد کرد.
اکنون زمان آن است که نگاه خود را تغییر دهیم و اصولی تر به این مسئله بپردازیم. مهم ترین نکته این است که تکنیک های مختلف و روش های بستن بند کفش کوهنوردی میتوانند به طرز چشمگیری راحتی ما را افزایش دهند. پس با هم آن ها را مرور می کنیم.
پیش از ورود به بحث، توجه داشته باشیم که این تکنیکها جایگزین انتخاب سایز و فرم مناسب کفش هنگام خرید نیستند.
پیامدهای اشتباه بستن بند کفش کوهنوردی
اشتباه بستن بند کفش، ممکن است پیامدهای ناخوشایندی را به دنبال داشته باشد که نتیجه اش گاهی بسیار ناگوار است.
عوارض فیزیکی
تاولزدن: یکی از رایجترین مشکلاتی است که در اثر فشار کم یا زیاد بند کفش در پا ایجاد می شود.
درد پا: اشتباه بستن بند کفش باعث ایجاد درد در نواحی مختلف پا میشود.
پیچخوردگی مچ پا: اگر بند کفشها به اندازه کافی محکم بسته نشوند، احتمال پیچخوردگی مچ پا افزایش مییابد.
از دست دادن تعادل: بندهای شل کفش، باعث از دست دادن تعادل و کنترل در مسیرهای ناهموار میشود.
آسیب به ناخنهای پا: فشار بیشازحد کفش روی انگشتان پا ممکن است باعث کبودی، آسیب یا افتادن ناخنها شود.
عوارض عملکردی
کاهش کارایی: درد و ناراحتی ناشی از بستن نامناسب بند کفش، باعث کاهش کارایی ما در طول کوهنوردی میشود.
افزایش خستگی: فشار اضافی روی پاها، باعث خستگی زودرس و کاهش توانایی ما برای ادامه مسیر میشود.
در نهایت: درد و ناراحتی ناشی از مشکلات پا، لذت ما از کوهنوردی را کاهش میدهد.
انواع گره کفش کوهنوردی
گره جراحی (Surgeon’s Knot)
اگر پاشنه پای ما هنگام کوهنوردی بیش از حد سر میخورد، احتمالا فضای داخل کفش در بخش رویه پا زیاد است(کفش ها گشاد هستند). بهترین کار برای برطرف کردن این مشکل خرید یک جفت کفش اندازه و مناسب است. اما اگر به هر دلیلی این کار انجام نشد، با محکمتر کردن بندها و ثابت نگه داشتن آن، میتوانیم سر خوردن را کاهش دهیم. برای این کار بهترین روش بستن گره جراحی است. این گره پس از بسته شدن، سفت و ثابت باقی میماند.
شیوه محکم کردن بند کفش با گره جراحی:
1. بندها را کامل بکشیم تا سفت و محکم شوند.
2. بعد از اولین قلاب های مچ پا، بندها را دو بار دور یکدیگر بپیچیم و محکم بکشیم(گره جراحی بزنیم)؛ سپس بند را مستقیم به قلاب بعدی ببریم تا گره قفل شود.
3. مرحله ۳ را برای جفت قلاب بالایی تکرار کنیم.
4. باقی بند کفش را مثل همیشه ببندیم.
بستن بند پنجرهای (Window Lacing)
اگر با وجود درست بستن بند کفش، فشار آزاردهندهای روی رویه پا احساس کردیم، بندکشی پنجرهای میتواند فشار را کاهش دهد.
بستن پنجره ای بند کفش:
1. بند کفش را تا جفت قلابی که دقیقا زیر نقطه فشار است، باز می کنیم.
2. قلاب باز شده را رد کرده، بند را بهصورت مستقیم به قلاب بالایی ببریم و سپس از آنجا بند را ضربدری ببندیم.
3. باقی بند کفش را مثل همیشه ببندیم.
(در صورت نیاز میتوانیم برای سفتی بیشتر، در بالا و پایین پنجره گره جراحی بزنیم.)
پیشنهاد کوهپیما: انواع کفش کوهنوردی
بستن بند برای کاهش فشار انگشتان (Toe-Relief Lacing)
اگر انگشتان پا بهشدت درد میکنند، این روش میتواند به طور موقت کمک کند تا خود را به ابتدای مسیر برسانیم. این تکنیک باعث کاهش فشار روی پنجه پا می شود.
کاستن از فشار انگشتان پا:
1. بندها را کاملا باز کنیم.
2. هنگام دوباره بستن بندها اولین جفت قلاب را رد کرده و از قلاب های دوم بندها را ببندیم. این کار فضای پنجه پا را بازتر میکند و فشار را کاهش میدهد.
به یاد داشته باشیم که اگر انگشتان پای ما هنگام کوهنوردی همیشه درد میگیرند، زمان خرید یک کفش جدید فرا رسیده است!
روش قفل پاشنه (Heel Lock / Runner’s Loop)
این روش از مؤثرترین شیوهها برای جلوگیری از لغزش پاشنه است و در کوهنوردی، دویدن و حتی پیادهروی طولانی بسیار کاربرد دارد.
بستن بند کفش به روش قفل پاشنه:
1. در دو جفت آخر سوراخ یا قلابها، بند را بهجای رد کردن ضربدری، از سوراخ همان سمت یک حلقه کوچک درست کنیم.
2. سپس بند هر سمت را از داخل حلقه سمت مقابل رد کرده و محکم بکشیم.
3. باقی بند را مثل همیشه ببندیم.
این کار باعث میشود ناحیه مچ پا قفل شود و سایش پاشنه کاهش یابد.
روش غیریکنواخت بستن بند کفش (Zonal Lacing)
گاهی لازم است بخش میانی پا سفتتر و مچ پا آزادتر باشد(یا برعکس). در روش غیر یکنواخت، بند را طوری میبندیم که هر بخش سفتی خود را داشته باشد.
مثال:
- بخش پایین (روی پنجه) را نسبتا شل می بندیم.
- بخش میانی را با گره جراحی قفل می کنیم.
- بخش مچ پا را سفت می بندیم.
این روش برای مسیرهای طولانی و شیبهای متغیر بسیار مؤثر است.
بستن بند به روش نردبانی (Ladder Lacing)
این روش برای زمانی مناسب است که میخواهیم فشار بند روی رویه پا بهطور یکنواخت پخش شود؛ بهویژه در کفشهای نیمساق یا تمامساق. مزیت این شیوه سفتی یکنواخت، کاهش نقاط فشار و پایداری بیشترش است.
شیوه بستن نردبانی بند کفش:
1. بند را از اولین جفت سوراخها بهصورت معمولی عبور می دهیم.
2. بهجای رد کردن بندها بهصورت ضربدری، بند هر سمت را عمودی به سوراخ بالایی همان سمت می بریم.
3. اکنون بند هر سمت را از زیر بند عمودی سمت مقابل عبور می دهیم تا یک «پله» تشکیل شود.
4. سپس این الگو را همینطور تا بالای کفش ادامه می دهیم.
5. در نهایت در دو جفت آخر سوراخها میتوانیم – بسته به نیاز – از گره جراحی یا قفل پاشنه استفاده کنیم.
نتیجه یک ساختار نردبانیشکل است که بندهای افقی نقش پلهها را دارند و بندهای عمودی ستونهای آن را.
چه زمانی بهتر است از روش نردبانی استفاده کنیم؟
- هنگام کولهکشی و حمل بار سنگین.
- در صعودهای طولانی که ثبات اهمیت دارد.
- زمانی که رویه پا به فشار حساس است.
- افرادی که با روش بستن بند ضربدری در پای خود دچار نقاط حساس می شوند.
- در کفشهای تمامساق که نیاز به محکمتر شدن ساق دارند.
- زمانی که بند مدام شل میشود و باید کنترل بیشتری روی سفتی داشته باشیم.
روش صحیح تنظیم بند کفش در صعود و فرود
در صعود، فشار پا به سمت پاشنه منتقل میشود؛ یعنی:
- پاشنه میخواهد به عقب و بالا حرکت کند.
- پنجه درگیرِ اعمال نیرو برای بالا رفتن نیست.
- احتمال لغزش پاشنه زیاد است.
بنابراین باید:
- بخش میانی و مچ سفتتر باشد تا پاشنه در جای خود ثابت بماند.
- بخش پنجه نسبتا آزادتر باشد چون فشار روی پنجه کم است و سفت بستن باعث فشار روی رویه پا میشود.
در فرود، تمام وزن بدن بهسمت پنجه و انگشتان میرود؛ یعنی:
- پا به سمت نوک کفش سر میخورد.
- انگشتان به جلوی کفش برخورد میکنند.
- احتمال خستگی و تاول جلوی پا زیاد است.
بنابراین باید:
- بخش پنجه سفتتر بسته شود تا پا به جلوی کفش سر نخورد.
- بخش میانی و مچ نسبتا محکم (نه سفت، نه شل) بسته شود تا کنترل بر ساق بیشتر شود و از چرخش مچ جلوگیری شود.
اهمیت زبانه کفش
هنگام بستن بندها مطمئن شویم که زبانه کفش صاف و بدون چینخوردگی قرار گرفته باشد. زیرا بسیاری از دردها از همین نقطه شروع میشود.
در کوهپیما بخوانید: انواع کفی کفش کوهنوردی
بند کفش کوهنوردی
بیشتر کفش های کوهنوردی با بندهای بلند عرضه میشوند تا بتوانیم هر یک از تکنیکهای بالا را اجرا کنیم. اگر بند کفش ها فرسوده شدهاند، آنها را با بند نو جایگزین کنیم که هم شکل(گرد، بیضی، تخت) و هم طول بند قبلی باشد.
تعویض بند با مدل مناسب
علاوه بر طول بند، مدل بند کفش نیز مهم است. بند کفش کوهنوردی در سه طرح و شکل(به لحاظ مقطع) در دسترس هستند. هرکدام از آن ها ویژگی خود را دارد:
- بندهای تخت: کمتر باز میشوند و برای مسیرهای فنی مناسباند.
- بندهای گرد: راحتتر باز و بسته میشوند اما در قلابها سریعتر سر میخورند.
- بندهای بیضی: تعادل خوبی بین کنترل و راحتی دارند.
اهمیت جوراب در بستن بند کوهنوردی
جورابهایی که در کوهنوردی می پوشیم تنها یک لایه محافظ نیستند؛ آنها بخش مهمی از اندازه و راحتی فضای داخلی کفش نیز محسوب میشوند و میتوانند حجم کلی پا را تغییر دهند. نوع جوراب، ضخامت و نحوه جذب رطوبتش، همگی بر سلامتی، آرامش و ایمنی ما تأثیر می گذارد و ممکن است باعث شوند یک روش بندبستن بهتر یا بدتر عمل کند.
تأثیر ضخامت جوراب در بستن بند کفش
جورابهای ضخیم (زمستانی یا پشمی)
این جورابها فضای داخل کفش را بیشتر پر میکنند. هنگام پوشیدن آن ها اگر بند کفش را مثل همیشه ببندیم، ممکن است فشار زیادی روی رویه پا وارد شود و حتی گردش خون کمتر شود. در این مواقع روشهایی مثل پنجرهای یا غیر یکنواخت بستن بند کفش کارکرد بهتری دارند.
جورابهای نازک (تابستانی یا ورزشی)
پوشیدن این جوراب ها – به تنهایی – باعث خالی ماندن حجم داخلی کفش شده و در نتیجه در بخش پاشنه یا مچ پا لغزش ایجاد می شود. در این حالت باید بندها را سفتتر ببندیم یا از گره جراحی یا قفل پاشنه استفاده کنیم.
جذب رطوبت و تغییر اندازه پا
پای انسان هنگام فعالیت طولانی، به ویژه در مسیرهای گرم یا پرشیب، عرق میکند. در چنین شرایطی جورابهای مختلف رفتار متفاوتی دارند:
جوراب جاذب رطوبت (مرینوس، الیاف ترکیبی)
این دسته جوراب رطوبت را از پوست دور میکنند و حجم شان کمتر تغییر میکند. این ویژگی باعث میشود بندها یکنواختتر بماند و در طول مسیر نیاز به تنظیم مداوم شان نباشد.
جوراب نخنی – پنبهای
این جوراب ها رطوبت را جذب میکنند، سنگین میشوند و حجم شان زیاد میشود. این افزایش حجم ممکن است باعث فشار اضافی شده و در نتیجه در طول مسیر بند کفش ما نیاز به تنظیم دوباره داشته باشد. در این شرایط حتی گاهی فشار روی رویه پا دردناک میشود.
جوراب اضافه برای تنظیم بهتر اندازه کفش
کوهنوردان باتجربه معمولا یک جفت جوراب نازک اضافه همراه دارند تا اگر:
- پاشنه در کفش سر بخورد،
- کفش کمی بزرگ باشد،
- یا هنگام فرود کفش کمی گشادتر بشود،
بتوانند با پوشیدن جوراب دوم، حجم پا را افزایش دهند و سپس بندها را مطابق روش مناسب تنظیم کنند.
نکته مهم درباره تناسب کفش
در پایان یادآوری این نکته بسیار مهم است:
اگر با تغییر جوراب، اندازه کفش از خوب به بسیار بد تبدیل بشود، احتمالا سایز یا فرم کفش مناسب نیست و روشهای بندبستن تنها میتوانند مشکل را موقتا کم کنند.
