چالش صعود به 14 قله 8000 متری در دهه های گذشته بسیار رونق گرفته است و شماری از کوهنوردان کشورهای مختلف نیز توانسته اند آن را با موفقیت به پایان برسانند. در سال های گذشته دو کوهنورد ایرانی – آقای عظیم قیچی ساز و بانو افسانه حسامی فرد- نیز موفق به انجام این کار شدند. این پیروزی ها باعث شده پرسش های زیادی درباره پیش نیازها و ضوابط این صعودها برای بسیاری پیش بیاید. در مقاله پیش رو تلاش شده است به مهم ترین نکات این چالش اشاره و ابهام زدایی شود.
چالش صعود به ۱۴ قله 8000 متری چگونه آغاز شد؟
ایده صعود به قله های 8000 متری در دهه ۱۹۵۰ شکل گرفت، زمانی که کوهنوردان شروع به صعود به کوه های دست نیافتنی هیمالیا کردند. در ابتدا، تمرکز بیشتر بر صعود به اورست بود؛ اما خیلی زود دیگر قله ها نیز مورد توجه قرار گرفتند. کوه هایی که ارتفاعی نزدیک به اورست داشتند و دسترس پذیر بودنشان شاید از این کوه دشوارتر بود.
…..اما چالش ۱۴ قله 8000 متری به‌واسطه صعودهای «رینهولد مسنر» شهرت جهانی یافت. او نخستین کسی بود که توانست در سال 1986 به تمامی این کوه ها صعود کند -آن هم بدون استفاده از اکسیژن مکمل- . موفقیت او الهام‌بخش نسل‌های بعدی کوهنوردان شد تا این مسیر را دنبال کنند.
توانایی‌های لازم برای صعود به قله های ۸۰۰۰ متری
بی‌تردید هر کسی که تصمیم دارد به یکی از ۱۴ قله بالای ۸۰۰۰ متر صعود کند، باید توانایی‌های خود را به سطحی بسیار بالا برساند و برای روبه‌رو شدن با شرایطی خاص، دشوار و گاه مرگبار آماده شود. صعود به این قله‌ها نیازمند ترکیبی از آمادگی بدنی، مهارت فنی، قدرت ذهنی و تجربه کوهستان است.
توانایی بدنی صعود به 8000 متری ها
صعود به قله های ۸۰۰۰ متری نیازمند بدنی قوی و مقاوم است. در ارتفاع بالا، میزان اکسیژن هوا به کمتر از یک‌سوم سطح دریا کاهش می‌یابد. این کمبود باعث می‌شود حتی کارهای ساده مانند بستن بند کفش یا چند قدم راه رفتن، خسته‌کننده و طاقت‌فرسا شود.
کوهنوردان باید سال‌ها تمرین استقامتی، هوازی و قدرتی انجام دهند تا عضلات پا، بازو، شانه و به‌ویژه قلب و ریه‌هاشان برای چنین فشاری آماده باشد. تمرین‌هایی مانند دویدن در کوهستان، کوهنوردی با کوله‌پشتی سنگین و خواب در کمپ‌های مرتفع از برنامه‌های رایج آماده‌سازی هستند.
بیشتر صعودها، روزها یا حتی هفته‌ها طول می‌کشند. حمل تجهیزات سنگین، پیاده‌روی طولانی، خوابیدن در دمای زیر صفر و خوردن غذای محدود، بدن را به‌شدت تحلیل می‌برد. بنابراین، کوهنوردان باید از نظر تغذیه، مصرف آب و جبران انرژی نیز برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشند.
همچنین خطر بیماری ارتفاع همیشه وجود دارد. در صورت شدت گرفتن علائم، تنها درمان مؤثر، کم کردن ارتفاع است، حتی اگر تنها اندکی با قله فاصله باشد. انجام دادن و ندادن این کار مرز زندگی و مرگ است.
در کوهپیما بخوانید: معرفی قله های 8000 متری
توانایی فنی صعود به قله های 8000 متری
قله های ۱۴گانه نه تنها مرتفع، بلکه از خطرناک‌ترین کوه‌های جهان‌اند. مسیرهایی مانند کی۲، آناپورنا، کانچن‌جونگا و نانگاپاربات شیب‌های بسیار تند، دیواره‌های سنگی، یخچال‌های شکاف‌دار و شرایط جوی غیرقابل پیش‌بینی دارند.
کوهنوردان باید در استفاده از تجهیزات فنی از جمله طناب، کارابین، تبر یخ، کرامپون، طناب‌گذاری ثابت و عبور از شکاف‌های یخی مهارت کامل داشته باشند. در برخی مسیرها، شکاف‌های یخی عمیقی(Crevasse) وجود دارد که ممکن است با برف پوشیده شده باشند. عبور از این مناطق نیازمند مهارت در استفاده از طناب و نردبان‌های فلزی است. علاوه بر این، بادهای سهمگین، سقوط بهمن، ریزش سنگ و تغییر ناگهانی دما از خطرهای دائمی این مناطق هستند. تجربه، آرامش و مدیریت بحران از مهم‌ترین مهارت‌های فنی محسوب می‌شوند.
توانایی و آمادگی ذهنی چالش 14 قله
صعود به قله های ۸۰۰۰ متری بیش از هر چیز، نبردی ذهنی است. روزها کوهنوردی، سرمای شدید، کم‌خوابی، انزوا و احساس خطر مداوم، فشار روانی زیادی وارد می‌کند. در چنین شرایطی، حفظ روحیه مثبت و تمرکز ذهنی حیاتی است.
کوهنوردان باید قدرت تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی را داشته باشند. تسلیم نشدن در برابر ترس، حفظ آرامش در طوفان یا در هنگام عقب‌نشینی و پذیرش این‌که «بازگشت نیز بخشی از صعود است»، ویژگی کوهنوردان حرفه‌ای است.
مدیریت ترس، انگیزه، و کار گروهی نیز نقش مهمی دارند. در ارتفاع بالا، هیچ‌کس به‌تنهایی موفق نمی‌شود. هماهنگی، اعتماد و همکاری بین اعضای گروه، کلید بقا و پیروزی است.
چالش‌های محیطی در صعود به قله های ۸۰۰۰ متری
صعود به قله های ۸۰۰۰ متری تنها نبرد با ارتفاع نیست، بلکه مبارزه‌ای با شرایط خشن و غیرقابل پیش‌بینی محیط است. در این ارتفاع، طبیعت بی‌رحم است و کوچک‌ترین اشتباه می‌تواند پیامدهای مرگبار داشته باشد.
ناپایداری آب و هوا در هیمالیا
آب و هوا در کوهستان به‌ویژه در هیمالیا بسیار سریع و غیرقابل پیش‌بینی تغییر می‌کند. ممکن است لحظه‌ای آسمان صاف و آفتابی باشد و تنها چند دقیقه بعد، طوفان برفی یا مه غلیظ تمام مسیر را بپوشاند.
دمای هوا در ارتفاع بالای ۸۰۰۰ متر معمولا بین ۳۰- تا ۴۰- درجه سانتی‌گراد است و در صورت وزش باد، دمای حسی می‌تواند بسیار پایین تر باشد. بادهایی با سرعت بیش از ۱۰۰ کیلومتر در ساعت در این ارتفاع کاملا معمول‌اند و قادرند چادرها را پاره و کوهنوردان را از مسیر منحرف کنند.
در هنگام وقوع طوفان، دید به‌شدت کاهش می‌یابد و خطر گم‌کردن مسیر یا سقوط از شیب‌های تند افزایش پیدا می‌کند. در چنین شرایطی، بهترین تصمیم اغلب بازگشت یا پناه گرفتن در کمپ امن‌تر است، حتی اگر به معنای رها کردن صعود باشد.
خطر بهمن
بهمن یکی از مرگبارترین پدیده‌های طبیعی در کوهستان است. در برخی از قله‌ها مانند آناپورنا، داولاگیری و ماناسلو، سقوط بهمن علت اصلی بسیاری از تلفات کوهنوردان بوده است.
بهمن می‌تواند بر اثر بارش سنگین برف، تغییر ناگهانی دما، بادهای شدید یا حتی صدای بلند ایجاد شود. کوهنوردان حرفه‌ای برای کاهش خطر بهمن، از تحلیل لایه‌های برف، ارزیابی شیب دامنه، جهت باد و دمای محیط استفاده می‌کنند. حرکت در ساعات نخستین صبح، فاصله‌گذاری بین افراد گروه و انتخاب مسیرهای ایمن‌تر از جمله اصول حیاتی در این زمینه است.
شکاف‌های یخی و ریزش یخ
سقوط در شکاف های یخی می‌تواند به آسیب‌های جدی یا مرگ منجر شود. همچنین، برج‌های یخی ناپایدار (Seracs) ممکن است در اثر گرما یا لرزش ناگهانی فرو بریزند و مسیر را مسدود کنند یا از بین ببرند. عبور ایمن از چنین مناطق خطرناکی نیازمند مهارت بالا در کار با طناب، استفاده از نردبان، سیستم نجات و هماهنگی گروهی است.
کمبود اکسیژن و سرمای شدید در ارتفاع بالا
در ارتفاع بالای ۸۰۰۰ متر بدن دچار کمبود اکسیژن(Hypoxia) شده و حتی کارهای ساده، دشوار می‌شود. بسیاری از کوهنوردان برای زنده ماندن در این منطقه از اکسیژن کمکی استفاده می‌کنند، اما مدیریت درست و شیوه مصرف آن نیز مهارتی حیاتی است.
همچنین سرمای شدید خطر سرمازدگی در انگشتان دست و پا، بینی و گوش را افزایش می‌دهد. لباس‌ها، کفش‌ها و دستکش‌های عایق و چندلایه، تنها سپر دفاعی کوهنورد در برابر این شرایط مرگبار هستند.
یادگیری مهارت‌های کلیدی برای صعود به قله های ۸۰۰۰ متری
کوهنوردی تنها به آمادگی بدنی و ذهنی محدود نمی‌شود؛ بلکه مستلزم یادگیری مجموعه‌ای از مهارت‌های فنی و بقا است که در شرایط سخت کوهستان، مرز میان موفقیت و فاجعه را تعیین می‌کنند.
سنگ نوردی و یخ نوردی
بسیاری از قله های ۸۰۰۰ متری دارای دیواره‌های سنگی، یخچال‌های وسیع و شیب‌های بسیار تند هستند. کوهنورد باید بتواند در شرایط مختلف -چه بر روی سنگ خشک، چه یخ سخت یا برف نرم- بر تکنیک‌های صعود و فرود تسلط کامل داشته باشد.
- کار با طناب، کارابین، گره‌های اصلی و سیستم حمایت
- استفاده صحیح از تبر یخ، کرامپون و پیچ یخ
- آمادگی برای صعود ترکیبی
- توانایی برپایی کارگاه‌های ایمن در شرایط ناپایدار
این مهارت‌ها نه تنها برای صعود، بلکه برای بازگشت ایمن از مسیر نیز حیاتی هستند.
مهارت‌های بقا در کوهستان
شرایط آب و هوا در ارتفاعات بالا می‌تواند ظرف چند دقیقه از آرام به فاجعه تبدیل شود. کوهنورد باید بداند چگونه در برابر این تغییرات از خود محافظت کند.
- برپایی چادر در طوفان و روی یخ و برف
- ذوب کردن برف برای تهیه آب آشامیدنی
- مدیریت انرژی و گرما
- شناخت و واکنش به سرمازدگی و بیماری ارتفاع
آشنایی با موارد بالا یعنی زنده ماندن. دانش بقا یعنی توانایی تصمیم‌گیری سریع و درست، حتی در شرایط خستگی و سرما. مهارتی که تنها با تمرین و تجربه در کوه‌های کوچک‌تر به‌دست می‌آید.
نجات از شکاف‌های یخی
شکاف‌های یخی(Crevasse) از خطرناک‌ترین بخش‌های مسیر صعود در یخچال‌ها هستند. سقوط درون آن می‌تواند مرگبار باشد، مگر آن‌که اعضای تیم مهارت کافی برای نجات داشته باشند.
- استفاده از سیستم طناب، قرقره و گره‌های نجات
- تمرین توقف سقوط (Self-Arrest) با تبر یخ
- توانایی حرکت طناب‌کشی گروهی و تقسیم وزن در عبور از مناطق خطرناک
هر کوهنورد باید این مهارت ها را پیش از رفتن به 8000 متری ها بارها تمرین کند، زیرا در شرایط واقعی، زمان و انرژی برای آموزش وجود ندارد.
مهارت‌های جهت یابی و ناوبری
توانایی کار با نقشه، قطب‌نما، GPS و ارتفاع‌سنج از مهارت‌های مهم است. همچنین کوهنورد باید بتواند مسیر را با توجه به ویژگی‌های طبیعی زمین تشخیص دهد، حتی در صورت از کار افتادن تجهیزات الکترونیکی.
کار گروهی در کوهستان
موفقیت در چالش ۱۴ قله به اعتماد، ارتباط مؤثر و همکاری مداوم بین اعضای گروه بستگی دارد. کوهنوردان باید بتوانند در شرایط خستگی و خطر، خونسرد بمانند، تصمیم جمعی بگیرند و در صورت نیاز، به جای ادامه مسیر، تصمیم به بازگشت بگیرند. تصمیمی که گاه جان یک گروه را نجات می‌دهد.
تجهیزات مناسب برای چالش ۱۴ قله
در ارتفاعات بالای ۸۰۰۰ متر، طبیعت بی‌رحم است و کوچک‌ترین نقص در تجهیزات می‌تواند به قیمت جان کوهنورد تمام شود. داشتن تجهیزات و ابزار مناسب نه تنها برای موفقیت، بلکه برای زنده ماندن در چنین شرایطی حیاتی است. تجهیزات صعود باید سبک، مقاوم، عایق در برابر سرما و قابل اعتماد باشند.
کپسول اکسیژن در صعود به قله های 8000 متری
در ارتفاعات بالای ۸۰۰۰ متر، فشار اکسیژن به حدی پایین است که بدن نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را حفظ کند. به همین دلیل بسیاری از کوهنوردان از کپسول‌های اکسیژن استفاده می‌کنند تا خطر بیماری ارتفاع و خفگی را کاهش دهند.
مدیریت صحیح مصرف اکسیژن (شروع از ارتفاع مناسب و تنظیم فشار خروجی) یکی از مهارت‌های حیاتی در این نوع صعودهاست.
مراحل اداری و گرفتن مجوزهای لازم برای صعود به قله های 8000 متری
علاوه بر آمادگی بدنی، ذهنی و مهارتی، کسی که بخواهد چالش صعود به ۱۴ قله ۸۰۰۰ متری را انجام دهد باید مراحل اداری، لجستیک و برنامه‌ریزی مفصّلی را هم پشت سر بگذارد. در ادامه مهم‌ترین کار‌ها و نکات را مرور می کنیم.
مجوزها و قوانین کشوری
برای هر قله لازم است مجوز صعود رسمی از دولت یا نهادهای محلی دریافت شود. هزینه‌ها، فصل‌بندی و سازوکار صدور مجوز بین کشورها و قله‌ها بسیار متفاوت است. بنابراین برنامه‌ریزی باید مبتنی بر قوانین جدید باشد. برای برخی قله‌ها (یا مسیرهای از طرف چین/تبت) مجوزهای جداگانه مثل «اجازه سفر به تبت» یا «PSB/Aliens’ Permit» نیز لازم است.
ثبت مجوز و شرکت‌های محلی
در اغلب موارد متقاضیان خارجی نمی‌توانند مستقیما همه مجوزها را از دولت بگیرند و باید از طریق یک شرکت/آژانس محلی معتبر اقدام کنند؛ این شرکت‌ها فرم‌ها، پاسپورت‌ها، گواهی سوابق و پرداخت‌ها را جمع‌آوری و برای اداره ها می فرستند. همچنین شرکت برگزارکننده معمولا مسئول تأمین نیروی محلی(پورتر، راهنما، آشپز و…) نیز هست.
لزوم همراه داشتن راهنما در صعودها
در نپال، اخیرا مقرراتی وضع شده است که صعود انفرادی به قله‌های ۸۰۰۰ متر ممنوع را ممنوع کرده است و از سوی دیگر هر دو کوهنورد، باید یک راهنما داشته باشند. همچنین، ممکن است برای دریافت مجوز صعود به اورست، دولت نپال از متقاضی بخواهد سابقه صعود به قله‌ای ۷۰۰۰ متری را ارائه دهد.
هزینه‌ها و بودجه‌ریزی اداری/دولتی
علاوه بر هزینه‌های شرکت برگزارکننده، باید برای هزینه مجوز، سپرده/هزینه مدیریت زباله، هزینه نماینده دولتی و عوارض محلی بودجه ای در نظر گرفته شود. هزینه این موارد در نپال و پاکستان در سال‌های اخیر تغییر کرده‌اند و در مجموع می‌توانند بخش بزرگی از بودجه را تشکیل دهند.
بیمه و پوشش‌های پزشکی/نجات
کوهنورد باید بیمه‌ای را انتخاب کند که پوشش ارتفاع بالا و نجات هوایی را داشته باشد. بیمه‌های عادی اغلب هزینه‌های تخلیه هوایی یا نجات در ارتفاعات بسیار بالا را پوشش نمی‌دهند یا محدودیت دارند. به همین دلیل شخص باید جزئیات سقف پوشش، شرایط محرومیت و فرایند تماس اضطراری را بررسی کند.
گواهی سلامت پزشکی
برخی کشورها یا نهادهای صدور مجوز، گواهی سلامت پزشکی را پیش از صدور مجوز طلب می‌کنند؛ تاریخ این گواهی باید جدید باشد.
مجوز عبور از مناطق حفاظت‌شده و مرزها
بعضی مسیرها از مناطق حفاظت‌شده یا مناطق حساس مرزی عبور می‌کنند که برای عبور از آن ها به مجوز یا موافقتنامه مرزبانی هم نیاز است. این موارد را شرکت محلی باید هماهنگ کند.
گزارش صعود
پس از بازگشت باید گزارش صعود (و اثبات جمع‌آوری آشغال ها) به اداره مربوطه تحویل داده شود تا سپرده زباله بازگردانده شود یا پرونده مجوز بسته شود.
لجستیک و تدارکات
- ترتیب پروازها، انتقال‌های محلی تا پای کار، باربرها /قاطر و یاک/وسیله نقلیه و فرستادن بارهای بزرگ برای پایگاه‌های دوردست.
- تهیه تجهیزات ویژه(کپسول‌های اکسیژن، چادرهای ارتفاع بالا، طناب ثابت، لوازم فنی) و هماهنگی با شرکت برای ارسال/ترخیص گمرک.
- برنامه پشتیبانی زنجیره تأمین(غذا، گاز، قطعات یدکی) برای اقامت طولانی در منطقه.
(این موارد معمولا به قرارداد با شرکت برگزارکننده و فهرست خدمات ارائه‌شده وابسته‌اند).
انتخاب شرکت برگزارکننده و قراردادها
کوهنورد باید قراردادی مکتوب با شرکت داشته باشد که دامنه خدمات، مسئولیت‌ها و شرایط فسخ/تأخیر/اورژانسی به طور شفاف در آن آمده باشد.
