شاید ما از آن دسته کوهنوردانی باشیم که تا به حال از یخ شکن در صعودهایمان استفاده نکرده باشیم. شاید هم تاکنون نیازی به داشتن آن احساس نکرده ایم. و شاید…شایدهای دیگر!
اگر تصمیم داریم کوهنوردی در زندگی ما نقش پررنگی داشته باشد باید به این وسیله همچون باتوم، کوله پشتی و کفش نگاه کنیم: یک ضرورت.
مانند هر ابزار دیگر پیش از استفاده نخست باید با یخ شکن ها آشنا شویم و دریابیم کدام یک برای فعالیت ما مناسب است. در مقاله«کرامپون چیست؟ (آشنایی با انواع یخ شکن)» که در دو بخش اصلی «کرامپون و میکرو اسپایک» نوشته شده است با گونه های مختلف این وسیله آشنا می شویم.
کرامپون(Crampons) چیست؟
کرامپون که یکی از انواع یخ شکن ها است، قابی محکم با تیغ های (شاخک های) فلزی است که به زیر کفش های کوهنوردی بسته می‌شود تا علاوه بر امکان راه رفتن در برف و یخ و جلوگیری از لغزش، ایمنی کوهنورد و یخ نورد را افزایش دهد.
تاریخچه کرامپون
شواهد زیادی از استفاده از ابزارهای مشابه با کرامپون در سده های پیش وجود دارد. سلت‌ها، رومی‌ها و وایکینگ‌ها و اقوام دیگری که در محیط های سرد و برفی زندگی می کردند، از دستگاه‌های شبیه به کرامپون برای حرکت در زمین‌های یخ‌زده بهره می بردند.
در اواخر قرن نوزدهم، کوهنوردانی مانند ادوارد ویمپر(Edward Whymper) و لوسی واکر(Lucy Walker) در صعودهایشان به کوه های آلپ از وسیله ای شبیه به کرامپون استفاده می کردند، با این حال، در این دوره، کفش های میخ‌دار بسیار محبوب‌تر از هر وسیله‌ای بود که جدا از کفش بود.
در سال 1908 اسکار اکنشتاین(Oscar Eckenstein) ،کوهنورد انگلیسی، وسیله ای شبیه به کرامپون های امروزی ساخت. این محصول از فولاد سبک ساخته شده بود و دارای 10 میخ بود که در آن سال امکانات جدیدی را برای کوهنوردان به ارمغان آورد. پس از مدتی اکنشتاین با همکاری هنری گریول(Henry Gravel) آهنگر ایتالیایی، تولید انبوه این وسیله را آغاز کرد.
حدود 3۰ سال بعد، لوران گریول(Laurent Greville)، پسر هنری، اولین کرامپون ۱۲ میخ را تولید کرد (او دو نیش جلویی را به یخ شکن پیشین افزود). این کرامپون توسط لوئیگ وورگ(Louis Voerg) و اندرل هک میر(Anderle Hack meyer)، کوهنوردان آلمانی که به همراه دو اتریشی، هاینریش هارر(Heinrich Harrer) و فریتز کاسپارک(Fritz Kaspark)» اولین صعود موفقیت‌آمیز از دیواره شمالی ایگر را انجام دادند، استفاده و به دنیای کوهنوردی معرفی شد. کرامپون از آن زمان تاکنون در دنیای کوهنوردی و یخ‌نوردی به طور جدی استفاده می شود.
کرامپون های امروزی ظریف تر از آن هایی است که در سال 1938 در صعود به ایگر و یا آن هایی که برای صعود به اورست و دیگر قله های هیمالیا در دهه‌های 1950 و 1960 استفاده می‌شدند. امروزه در ساخت این وسیله از آلیاژهای فولاد و آلومینیوم سبک استفاده می شود و همچنین دارای نوآوری و انواع مختلف برای رشته‌های گوناگون است.
پیشنهاد کوهپیما: انواع کفی کفش
اجزای کرامپون
تیغه(شاخک، میخ):
زائده های فلزی تیزی هستند که در برف یا یخ فرو می‌روند و مانع از لغزش می شوند. این شاخک ها در پیکربندی‌های مختلفی مانند افقی، عمودی و تک‌نقطه‌ای وجود دارند.
زیره ضد برف:
صفحات پلاستیکی یا لاستیکی هستند که از چسبیدن برف و یخ به زیر کرامپون جلوگیری می‌کنند.
میله خم شونده:
میله ای فلزی که قسمت جلویی و عقبی کرامپون را به هم متصل می‌کند و انعطاف‌پذیری و تنظیم را امکان‌پذیر می‌سازد.
گیره پاشنه:
این قسمت، کرامپون را به پاشنه کفش محکم می‌کند و اتصالی پایدار ایجاد می‌کند.
محافظ پنجه پا:
این قسمت، جلوی کفش را در جای خود نگه می‌دارد و از لغزش آن در کرامپون جلوگیری می‌کند.
بندهای اتصال:
این بندها کرامپون را به کفش کوهنوردی متصل می‌کنند.
انواع کرامپون
کرامپون ها بر اساس پارامترهای مختلف دسته بندی های گوناگونی دارند.
دسته بندی کرامپون بر اساس ثابت بودن تیغه
هاکرامپون مدولار(Modular crampons)
یخ شکنی است که تیغه های آن (به ویژه نیش ها) را بنا به نیاز و بسته به جایی که می خواهیم کوهنوردی کنیم، می توانیم کم و زیاد کنیم. همچنین در این دسته از کرامپون ها اگر تیغه ها دچار ساییدگی شدند می توان آن ها را تعویض کرد. کرامپون مدولار برای افرادی که بیشتر کوهنوردی ترکیبی انجام می دهند مناسب است.
کرامپون غیر مدولار(Non-modular crampons)
کرامپون غیر مدولار شاخک های ثابت دارد. این یخ شکن ها کمی محکم‌تر از کرامپون مدولار است و احتمال شکستنش کمتر است. همچنین برای فعالیت مشخصی طراحی و ساخته می شود.
تقسیم بندی کرامپون بر اساس طرح تیغه های نیش
کرامپون های تک شاخک
کرامپون های تک شاخک، یک تیغه در جلو دارند که عملکردشان را دقیق تر می کند. در نتیجه، برای حرکات ظریف در مسیرهای بسیار فنی ایده آل هستند. تیغه تک، در حفره ها یا تَرَک های کوچکتر یخ فرو می رود و در بخش های سنگی صعودهای ترکیبی دقیق تر است. در نتیجه، این کرامپون ها برای صعودهای یخ شیب دار، صعودهای ترکیبی و صعود از روی یخ سخت عالی هستند.
کرامپون های دو شاخک
این کرامپون که انتخاب بیشتر یخ نوردان است دارای دو شاخک در جلو است. این تیغه های پیش، امنیت بیشتری را در مسیرهای طولانی فراهم می کند. کرامپون دو شاخک برای صعودهای ترکیبی که سنگ نوردی، برف پیمایی و یخ نوردی دارند، مناسب است.
انواع کرامپون بر اساس کارکرد تیغه
در این تقسیم بندی کرامپون ها به دو نوع کلاسیک(Classic) و فنی(Technical) دسته بندی می شوند. حروف حک شده «C» و «T» بر روی بدنه و یا نیش کرامپون ها نشان دهنده نوع آن است.
کرامپون فنی(Technical Crampon)
این گروه از کرامپون ها برای صعودهای سخت یخ و برف و دیواره های یخی و یخچال هایی با برف سفت استفاده می شوند. این دسته از یخ شکن ها به گونه ای ساخته می شوند که یخ نورد بر اساس نیاز بتواند تعداد تیغه ها و یا فاصله آن ها را کم و زیاد کند. حتی در برخی نیز می توان زاویه نیش جلو را تغییر داد.
کرامپون کلاسیک(Classic Crampon)
این دسته از کرامپون ها برای مسیرهایی با درجه سختی متوسط، یخچال نوردی، کوهنوردی با اسکی و برف نوردی آسان مناسب هستند.
انواع کرامپون بر اساس نوع اتصال
کرامپون‌ها، ابزارهای ضروری برای کوهنوردی روی یخ و برف هستند. یکی از مهم‌ترین عوامل در انتخاب کرامپون، سیستم اتصال آن به کفش کوهنوردی است. سه سیستم اصلی اتصال کرامپون وجود دارد: بنددار، نیمه اتوماتیک و اتوماتیک. هر کدام از این سیستم‌ها مزایا و معایب خود را دارند و برای فعالیت‌های مختلف مناسب هستند.
کرامپون بنددار/تمسه ای(Strap-on)
کرامپون بنددار یا تسمه ای ساده‌ترین و انعطاف‌پذیرترین سیستم اتصال را دارد. در این یخ شکن از بند برای بستن و محکم کردن کرامپون به کفش استفاده می‌شود. کرامپون تسمه ای را می توان بر روی انواع کفش کوهنوردی بست، هرچند بستن آن کمی زمان بر است،اما وزن کم و قیمت مناسب تری دارد. از سوی دیگر استحکام اتصال و ثباتش نسبت به انواع دیگر کمتر است و برای کوهنوردی های سبک و غیر فنی مناسب است.
کرامپون نیمه اتوماتیک(Hybrid / Semi-automatic)
در کرامپون نیمه اتوماتیک، قسمت جلو با بند بسته و پشت آن هم قفلی فلزی دارد که به پاشنه کفش متصل می شود. یخ شکن نیمه اتوماتیک مناسب کفش هایی است که در پاشنه خود شیار یا زائده مخصوص کرامپون دارند. این دسته از یخ شکن ها سریع تر و محکم تر از مدل تسمه ای نصب می شوند و مناسب کوهنوردی زمستانی، یخ نوردی سبک و صعودهای ترکیبی(برف و یخ) هستند.
کرامپون اتوماتیک(Step-in / Fully automatic)
کرامپون اتوماتیک در جلو و عقب (پاشنه و پنجه) قفل های فلزی دارد که روی شیارهای کفش های تخصصی کوهنوردی سوار و محکم می شوند. مهم ترین مزیت این نوع یخ شکن، نصب سریع و ایمن آن است. همچنین بیشترین ثبات را برای کوهنورد ایجاد می کند. کرامپون اتوماتیک برای یخ نوردی و صعودهای فنی مناسب است. این دسته از کرامپون ها که فقط بر روی کفش های یخ نوردی و کوهنوردی حرفه ای سوار می شوند از انواع دیگر گران ترند.
چند نکته مهم در انتخاب سیستم اتصال کرامپون:
نوع فعالیت: بسته به اینکه قصد داریم چه فعالیتی انجام دهیم، سیستم اتصال مناسب را انتخاب کنیم.
نوع کفش کوهنوردی: مطمئن شویم که کرامپون با کفش ما سازگار است.
سطح تجربه: اگر تازه کار هستیم، بهتر است از سیستم‌های ساده‌تر شروع کنیم.
بودجه: قیمت کرامپون‌ها با توجه به سیستم اتصال و ویژگی‌های آن‌ها متفاوت است.
با در نظر گرفتن این عوامل، می‌توانیم کرامپونی را انتخاب کنیم که نیازهای ما را به بهترین شکل برآورده کند.
نحوه انتخاب کرامپون
یک نکته مهم برای انتخاب کرامپون مناسب تعداد تیغه های آن است.
تعداد میخ ها بر تنوع موقعیت‌هایی که یک کرامپون می‌تواند عملکرد مناسبی داشته باشد، تأثیر می‌گذارد. کرامپون‌های طراحی‌شده برای فعالیت‌هایی که شامل شیب‌های ملایم مانند پیاده‌روی روی یخچال و تور اسکی می‌شوند، معمولا دارای 10 میخ هستند. آن‌هایی که برای کوهنوردی فنی‌تر طراحی شده‌اند، 12 تیغه دارند – دو شاخک در جلو دارند – و آن‌هایی که برای یخ‌نوردی فنی طراحی می شوند، اغلب 14 شاخک دارند. تقریبا همه طرح‌ها دارای چهار میخ در زیر پاشنه و بقیه در زیر قسمت جلویی پا هستند.
در کوهپیما بخوانید: راهنمای خرید سندل دره نوردی
میکرو اسپایک (Micro spike) چیست؟
معمولا وقتی صحبت از یخ شکن برای کفش کوهنوردی به میان می آید، همه درباره کرامپون می گویند. نکته مهم این است که کرامپون‌ها فقط روی کفش‌های کوهنوردی زمستانی بسته می شوند. خب حالا اگر ما یک کفش کوهپیمایی سه فصل داشته باشیم و بخواهیم در یک محیط برفی پیاده روی کنیم، باید چه کار کنیم؟
خوشبختانه ابزاری شبیه به کرامپون برای چنین شرایطی در بازار موجود است به نام میکرو اسپایک. این وسیله برای پیاده روی های ساده تر و یا استفاده در زمین هایی که برف و یخ کمتری دارند، بسیار مناسب است. میکرو اسپایک انعطاف‌پذیر و سبک است و روی بیشتر کفش‌های پیاده‌روی بسته می شود.
این یخ شکن ابزاری کاربردی است که به کفش بسته می‌شود و مانند کرامپون مانع از لغزش روی یخ، برف می شود. میکرو اسپایک معمولا از جنس استیل ضد زنگ یا آلیاژهای سبک ساخته و به صورت میخ‌های کوچک و تیزی طراحی می شوند که به درون یخ یا برف فرو می‌روند و راه رفتن روی زمین های لغزنده را راحت تر می کنند.
انواع میکرواسپایک
میکرواسپایک زنجیری/ کلاسیک (Chain-based)
رایج‌ترین نوع میکرواسپایک است که برای پیاده روی زمستانی، هایکینگ و مسیرهای نیمه کوهستانی مناسب است.
میکرواسپایک الماسه / دندانه‌ای (Diamond Grip / Studded)
در میکرواسپایک الماسه به‌جای زنجیر از دندانه‌های کوچک فولادی یا کاربیدی(Carbide) استفاده می‌شود. این یخ شکن اصطکاک خیلی خوبی روی یخ سخت و صیقلی ایجاد می‌کند و دوام بیشتری نسبت به مدل زنجیری دارد.
میکرواسپایک دندانه ای مناسب برای شهر، جاده‌های یخی و مسیرهای یخ‌زده است.
میکرواسپایک سبک (Lightweight / Running Spikes)
میکرو اسپایک سبک برای دویدن زمستانی یا ترکینگ سریع طراحی شده است و در آن خارها کوتاه تر و کمترند. در نتیجه این تغییرات وزنش کمتر و آزادی حرکت بیشتری دارد. همچنین زیره انعطاف‌پذیرتری برای کفش‌های رانینگ دارد.
میکرواسپایک سنگین یا تقویتی (Aggressive / Heavy-duty Microspikes)
در میکرواسپایک سنگین خارها بلندتر و ضخیم‌تر (گاهی نزدیک به کرامپون سبک) و زنجیرها قوی تر و مقاوم تر هستند. این مدل برای مسیرهای کوهستانی، شیب های متوسط و برف یخ زده مناسب است.
چند نکته مهم برای استفاده از میکرواسپایک
انتخاب سایز مناسب:
میکرواسپایک باید متناسب با سایز کفش ما باشد تا به خوبی به کف کفش بچسبد.
استفاده در شرایط مناسب:
میکرواسپایک‌ها برای استفاده روی سطوح لغزنده طراحی شده‌اند و در سطوح خشک و سفت کارایی ندارند.
توجه به عمر مفید:
میخ میکرواسپایک‌ها پس از مدتی استفاده کند می‌شوند و باید تعویض شوند.
توجه به محیط زیست:
هنگام استفاده از میکرواسپایک‌ها باید به محیط زیست توجه کنیم و از آسیب رساندن به طبیعت خودداری کنیم.
تفاوت کرامپون و میکرو اسپایک
- در میکرو اسپایک خارها کوتاه تر(.5 تا 1 سانتی متر)، اما در کرامپون بلندتر(2 تا 3) و تیزتر هستند.
- میکرو اسپایک سبک تر از کرامپون است.
- کرامپون برای کوهنوردی و یخ نوردی طراحی می شود، اما میکرو اسپایک بیشتر برای کوهپیمایی و راه پیمایی ایمن روی برف و یخ کم ساخته می شود.
- میکرو اسپایک روی انواع کفش (حتی کفش معمولی) سوار می شود، اما بیشتر کرامپون ها مخصوص کفش های کوهنوردی ساخته می شوند.
