احتمالا اولین تاول پا زمانی شکل گرفت که انسان برای محافظت از پاهایش چیزی به آن بست تا از ناهمواری های زمین در امان باشد!
امروز، این آسیب رایج و کوچک یکی از شایع‌ترین مشکلات پا، به ویژه برای کوهنوردان و کسانی است که پیاده روی های طولانی دارند. خوشبختانه دانش بشری – همچون دیگر آسیب ها – درباره پیشگیری و درمان این مشکل بسیار پیشرفت کرده است. همان طور که گفته شد بسیاری از علاقه مندان به کوه و طبیعت دچار این عرضه می شوند، بنابراین آگاهی از «پیشگیری و درمان تاول پا» برای هر کوهنوردی لازم است.
تاول چیست؟
تاول یک برآمدگی کوچک روی پوست است که داخل آن معمولا با مایعی شفاف (سرم مانند) و گاهی از خون یا چرک(عفونت) پر می شود. تاول زمانی ایجاد می‌شود که لایه‌های سطحی پوست بر اثر یک عامل آسیب‌زا از هم جدا شده و بین آن‌ها مایع جمع شود.
چه چیزی باعث ایجاد تاول می‌شود؟
رایج‌ترین دلایل ایجاد تاول عبارتند از:
- سوختگی
- سایش (اصطکاک)
- آفتاب‌سوختگی
- سرمازدگی
- واکنش‌های آلرژیک
- عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی (مثل تبخال یا آبله‌مرغان)
- تماس با مواد شیمیایی
تاول در کوهنوردی معمولا بر اثر سایش، آفتاب سوختگی و سرمازدگی ایجاد می شود. درباره تاول پا شاید به جرات بتوان گفت که علت اصلی آن اصطکاک است. وقتی سایش برای مدتی روی نقطه‌ای متمرکز باشد، سلول‌ها آسیب می‌بینند و مایعی سرم مانند برای محافظت و ترمیم آن ناحیه در تاول جمع می‌شود. در تاول خونی، مویرگ‌ها آسیب دیده و پاره می شوند و در نتیجه خون وارد تاول می شود.
عوامل افزایش‌دهنده ایجاد تاول پا
فشار: مهم ترین دلیل فشار به پا تنگی کفش یا چروک جوراب است.
اصطکاک مستقیم: تماس مداوم پوست با سطوح (مثلا پاشنه کفش یا دسته ابزار) باعث سایش آن شده و تاول ایجاد می کند.
رطوبت زیاد: پوست مرطوب نرم است و سریع‌تر آسیب می‌بیند؛ البته خشکی بیش از حد هم پوست را شکننده می‌کند.
لغزش پا در کفش: حرکت پاشنه در کفش یکی از عوامل مهم تاول پاشنه است.
چگونه از تاول پا پیشگیری کنیم؟
پیشگیری از تاول نیازمند دقت و خودآگاهی است. با شناخت عوامل تاول زا راحت‌تر می‌توانیم آن ها را کنترل کنیم. توجه به نکات زیر می تواند از تاول زدن پای ما جلوگیری کند.
کفش مناسب و اندازه پای خود بپوشیم.
- کفش باید از ابتدا کاملا اندازه باشد.
- هنگام نخستین استفاده از کفش نو باید آن را در یک برنامه سبک به پا کنیم.
- اگر هنگام کوهنوردی، پاشنه در کفش بالا و پایین می‌لغزد، از تکنیک‌های بستن بند کفش مثل گره جراحی (Surgeon’s Knot) یا روش قفل پاشنه (Heel Lock Lacing) برای تثبیت پاشنه در کفش استفاده کنیم.
(گره جراحی (Surgeon’s Knot):
- در این تکنیک بندها را دو بار به دور هم در یک حلقه پیچانده و سپس محکم می کنیم.
- این گره در یک نقطه خاص قفل شده و شل نمی‌شود، بنابراین پاشنه را در جای خود نگه می‌دارد.
- معمولا در نزدیکی بالاترین قلاب‌های بند کفش (که بالای قوس پا قرار دارند) بسته می شود.
- این گره برای کفش‌های چرمی یا مدل‌های نیمه‌سخت که انعطاف محدودی دارند، مناسب است.
گره جراحی ساده و سریع است و به راحتی در طول مسیر می توان آن را تنظیم کرد. این گره فشار را در ناحیه قوس و پاشنه متعادل می‌کند
روش قفل پاشنه ( Heel Lock Lacing)
- در این روش بندها از قلاب بالایی وارد می‌شوند، سپس در همان سمت یک حلقه کوچک ساخته و به قلاب بالایی طرف مقابل منتقل می‌شوند.
- وقتی بندها محکم می‌شوند، پاشنه به کف کفش چسبیده و در جای خود ثابت می‌شود.
- این روش بیشتر برای کوهپیمایی های طولانی یا مسیرهای شیب‌دار مناسب است.
با بستن بند کفش به روش قفل پاشنه لغزش و سایش پاشنه کاهش می یابد و تعادل پا بهتر شده و از تاول های مسیرهای طولانی پیشگیری می شود.
چند نکته مهم:
- بعد از بستن گره جراحی یا قفل پاشنه، همیشه پا را کمی حرکت دهیم تا فشار کفش به پا کم شود.
- می‌توانیم از دو لایه جوراب همراه با این تکنیک‌ها استفاده کنیم تا اصطکاک کاهش یابد.
- در صورت نیاز، گره‌ها یا قفل‌ها را در طول مسیر دوباره تنظیم کنیم.)
هنگام کوهنوردی جوراب مناسب بپوشیم.
- در کوهنوردی بهتر است جوراب پنبه ای نپوشیم زیرا رطوبت ناشی از عرق یا خیس شدن پا را در خود نگه داشته و احتمال تاول زدن را بیشتر می کند.
- از جوراب‌های پشمی یا الیاف مصنوعی استفاده کنیم.
- هنگام خرید جوراب دقت کنیم که اندازه پای ما باشد، زیرا: جوراب بزرگ در کفش چروک می شود و جوراب کوچک به پا فشار می آورد. هر دو این موارد باعث ناراحتی ما در کوهنوردی می شود.
- دو لایه جوراب بپوشیم (از لایه‌های محافظ استفاده کنیم).
- لایه داخلی جوراب یا پوشیدن جوراب دوم، سایش را کم کرده و رطوبت پا را مدیریت می‌کند.
- جوراب خیس را فورا تعویض کنیم.
استفاده از محصولات کاهش اصطکاک
روی نقاط مستعد تاول می‌توانیم از پودر تالک، بالم‌های ضد سایش (مانند Body Glide)، وازلین یا کرم‌های مشابه استفاده کنیم. این محصولات اصطکاک و رطوبت را در حد کنترل‌شده نگه می‌دارند.
رسیدگی فوری به نقاط حساس
شاید حتی با انجام پیشگیری های لازم در بعضی از نقاط پا احساس سوزش یا داغی کنیم که نشانه های اولیه تاول است. در این مواقع بهتر است:
1. توقف کنیم.
2. کفش و جوراب را درآوریم.
3. محل حساس شده را خشک کرده و از مولسکین(Moleskin)، نوار جراحی، پد ژلی یا نوار کینزیو تیپ(Kinesiology Tape) استفاده کنیم.
بنابراین بهتر است به کیت کمک های اولیه خود موارد زیر را اضافه کنیم:
- نوار کاغذی جراحی
- نوار کینزیو تیپ
- مولسکین و مول‌فوم
- پدهای ژلی
- کمی پودر تالک
تاول پا را چگونه درمان کنیم؟
گاهی با وجود پیشگیری و توجه به نقاط حساس باز هم ممکن است پا تاول بزند. در چنین شرایطی می‌توانیم بسته به شدت درد و محل تاول، یکی از روش‌های زیر را برای مراقبت و درمان انتخاب کنیم.
استفاده از مول‌فوم برای درمان تاول پا
این روش زمانی کاربرد دارد که می‌خواهیم تاول (بدون فشار و اصطکاک) به‌تدریج ترمیم شود.
- یک سوراخ به اندازه تاول در مرکز مول‌فوم ایجاد می کنیم (پانسمان شبیه دونات می شود) و آن را روی محل تاول می چسبانیم.
- ضخامت پد باید به اندازه‌ای باشد که تاول هیچ‌گونه تماس مستقیم با جوراب یا کفش نداشته باشد.
- برای محافظت بیشتر، می‌توان روی مول‌فوم یک لایه مولسکین چسب اضافه چسباند تا پد بهتر در جای خود بماند.
استفاده از پدها و بانداژهای ژلی برای تاول پا
این پدها مخصوص مراقبت از تاول و معمولا بسیار راحت هستند و محافظت خوبی دارند.
- پدهای ژلی یک لایه محافظ روی ناحیه آسیب‌دیده ایجاد می‌کنند.
- ژل موجود در آن‌ها به‌عنوان ضربه‌گیر عمل کرده و باعث خنکی و کاهش درد می شود.
نکته مهم:
برخی پدهای ژلی چسبناک هنگام برداشتن ممکن است باعث جدا شدن پوست نرم و تازه روی تاول شوند. پس بهتر است با احتیاط و فقط در زمان مناسب استفاده شوند.
تخلیه تاول (فقط در صورت ضرورت)
به‌طور کلی سوراخ‌کردن و تخلیه تاول توصیه نمی‌شود زیرا:
- خطر عفونت را افزایش می‌دهد.
- مایع داخل تاول مانند یک پانسمان طبیعی عمل کرده و به ترمیم آن کمک می‌کند.
اما اگر تاول خیلی بزرگ، دردناک یا در محلی با فشار زیاد باشد، می‌توان آن را با روش ایمن تخلیه کرد.
مراحل تخلیه ایمن تاول
- تاول و پوست اطراف آن را با صابون ملایم یا آنتی‌بیوتیک بشوییم.
- یک سوزن را با الکل یا حرارت استریل کنیم.
- تاول را از پایین‌ترین نقطه سوراخ کنیم تا مایع به‌آرامی خارج شود.
- پوست روی تاول را برنداریم؛ این پوست بهترین محافظ طبیعی است.
- تاول و اطراف آن را با مقدار کمی پماد آنتی‌بیوتیک ضدعفونی کرده و سپس پانسمان کنیم.
- یک مول‌فوم برای جلوگیری از تماس و اصطکاک دور تاول قرار دهیم.
- برای محافظت بیشتر، می‌توانیم در حفره ایجادشده از پد ژلی یا کمی پماد استفاده کنیم و روی آن را چسب بزنیم.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر یکی از موارد زیر دیده شد، مراجعه فوری به پزشک لازم است:
- قرمزی گسترده در محل تاول
- درد افزایش‌یابنده
- وجود چرک و عفونت
- خطوط قرمز روی پا (نشانه درگیری لنفاوی)
