کرامپون یکی از تجهیزات کلیدی کوهنوردی و صعودهای زمستانی است که نقش مهمی در افزایش امنیت و پایداری کوهنورد دارد. این ابزار با ایجاد چسبندگی بیشتر روی سطوح پوشیده از برف و یخ، خطر لغزش و سقوط را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد و امکان حرکت مطمئن‌تر در مسیرهای لغزنده را فراهم می‌کند. به‌این‌ترتیب، کوهنورد می‌تواند با تعادل و اعتماد به نفس بیشتری مسیرهای پرشیب را طی کند. در مقاله «راهنمای استفاده و نگهداری از کرامپون» با تکنیک های گام برداری با این وسیله و مراقبت از آن بیشتر آشنا می شویم.
چه زمانی و چگونه از کرامپون استفاده کنیم؟
نکته نخست:
بهتر است در فصل زمستان یا هر زمان که احتمال وجود برف و یخ در مسیر هست، کرامپون را همراه داشته باشیم؛ حتی اگر پیش بینی کنیم به آن نیازی پیدا نخواهیم کرد.
نکته دوم:
به محض آن که احساس کردیم کفش ها در برف به خوبی گام برنمی‌دارند یا مسیر لغزنده شده است، باید کرامپون ها را ببندیم. بهتر است این کار را پیش از ورود به زمین‌های شیب‌دار یا ناایمن انجام دهیم، نه زمانی که تعادل خود را از دست دادیم.
نکته سوم:
پیش از حرکت، مطمئن شویم که کرامپون ها محکم بسته شده‌اند. بسیاری از حوادث کوهنوردی در نتیجه شل شدن یا جدا شدن کرامپون ها رخ می‌دهد. پس از چند دقیقه راه رفتن، یک‌بار دیگر اتصالات را بررسی کنیم تا از استحکام آن‌ها مطمئن شویم.
نکته چهارم:
در هنگام استفاده از کرامپون شلوارهای گشاد یا لباس‌هایی که ممکن است میخ‌های کرامپون به آن‌ها گیر کنند، نپوشیم. همچنین مراقب بندها، ابزارها و وسایلی باشیم که از کمربند یا کوله‌پشتی آویزان‌اند.
نکته پنجم:
پیش از رفتن به کوهستان، تمرین استفاده از کرامپون در محیطی امن و کنترل‌شده (مانند دامنه‌ای کم‌شیب یا مسیر آموزشی) بسیار مفید است. این تمرین به ما کمک می‌کند تا با وزن و واکنش کرامپون ها آشنا شویم و طبیعی تر گام برداریم.
در کوهپیما بخوانید: کرامپون چیست؟
تکنیک استفاده از کرامپون
گام برداری با کرامپون در ابتدا احساسی متفاوت و شاید کمی عجیب داشته باشد؛ مانند هر تجربه تازه‌ای که از هنجار معمول فاصله دارد. با بستن کرامپون، ارتفاع و وزن پاها کمی بیشتر می شود و در آغاز، راه رفتن ممکن است غیرطبیعی به نظر برسد، اما با کمی تمرین ریتم گام خود را پیدا خواهیم کرد.
هنگام استفاده به یاد داشته باشیم که میخ‌های کرامپون می‌توانند به‌راحتی به لباس ما گیر کنند. این موضوع ممکن است باعث پاره شدن شلوار کوهنوردی‌مان شود یا حتی خطر زمین‌خوردن را در پی داشته باشد. برای پیشگیری از این مشکل، هنگام راه رفتن پاها را کمی بازتر از حالت معمول، در حدود عرض شانه نگه داریم.
در هر گام، تلاش کنیم کف پا را صاف روی زمین بگذاریم تا تمام تیغه ها به‌طور هم‌زمان با سطح یخ و برف تماس پیدا کنند. هنگام بلند کردن پا نیز همین روش را رعایت کنیم. این تکنیک بیشترین چسبندگی و تعادل را برای ما فراهم می‌کند.
در هنگام حرکت روی شیب، پاشنه خود را کمی خم کرده و سعی کنیم پا را موازی سطح نگه داریم تا همچنان تمام تیغه ها با زمین تماس داشته باشند. به یاد داشته باشیم، ده نقطه تماس با زمین، بهتر از چهار نقطه است! اگر شیب بیشتر شد، می‌توانیم پنجه‌ها یا بدن خود را کمی به بیرون بچرخانیم تا همچنان تمام تیغه‌ها در تماس با زمین بمانند. در این شرایط استفاده درست از تبر یخ برای حفظ تعادل بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
وقتی شیب آن‌قدر زیاد می‌شود که دیگر امکان نگه داشتن پا به‌صورت افقی وجود ندارد، از دو تیغه جلویی کرامپون استفاده کنیم. در این حالت، رو به شیب بایستیم و پاشنه را هم‌سطح با پنجه نگه داریم و با تکیه بر تیغه‌های جلویی، گام‌های کوچک و کنترل‌شده به سمت بالا برداریم. اگر پاشنه را کمی پایین‌تر بیاوریم، تیغه‌های زیر پنجه نیز درگیر شده و چسبندگی بیشتری ایجاد می‌کنند. مراقب باشیم پاشنه را بیش از حد بالا نبریم، زیرا این کار باعث جدا شدن میخ‌های جلویی از یخ یا برف و از دست دادن تعادل می‌شود. هنگام بالا رفتن در این وضعیت، تنها چهار تیغه با زمین در تماس‌اند. بنابراین، از تبریخ برای تثبیت موقعیت در هر گام استفاده کنیم.
پیش از صعود واقعی، تمرین بستن و باز کردن کرامپون با دستکش در خانه یا در شرایط ایمن بسیار مفید است؛ زیرا ممکن است در شرایط سخت و سرمای شدید، ناچار شویم بندهای کرامپون را ببندیم یا محکم کنیم، درچنین شرایطی درآوردن دستکش کار منطقی نیست.
در نهایت، اگر می خواهیم از شیب پایین بیاییم و یا روی برف سر بخوریم حتما پیش از آن کرامپون‌ها را درآوریم. زیرا میخ‌هایش ممکن است ناگهان به برف یا سنگ گیر کرده و تعادل ما را بر هم زده و به ما آسیب برسد.
نحوه اتصال کرامپون به کفش کوهنوردی
1. تنظیم میله خم‌شونده
پیش از نصب، میله میانی کرامپون را متناسب با اندازه کفش تنظیم کنیم تا فریم دستگاه به‌خوبی در زیر کفش
بنشیند.
2. تنظیم گیره پاشنه و پنجه
موقعیت گیره پاشنه و پنجه را به‌گونه‌ای تنظیم کنیم که قفل ها، ایمن و بدون فشار اضافی بسته شود. در حالت درست، گیره باید کرامپون را بدون نیاز به بستن بندها در جای خود نگه دارد.
3. بستن بندها
پس از اطمینان از تنظیم گیره ها، بندها را از مسیر تعیین‌شده عبور دهیم و محکم ببندیم. بندها باید بدون ایجاد فشار زیاد یا شل بودن، کرامپون را کاملا به کفش فیکس کنند.
4. بررسی نهایی
پیش از حرکت، هر دو پا را روی زمین محکم فشار دهیم تا مطمئن شویم که کرامپون ها محکم بسته شده‌اند و هیچ لقی یا لغزشی ندارند.
نکته مهم: پس از چند دقیقه حرکت، اتصالات را دوباره بررسی کنیم تا از استحکام آن‌ها مطمئن شویم.
انواع کرامپون بر اساس جنس تیغه ها
انتخاب کرامپون بر اساس جنس تیغه ها به نوع فعالیت و شرایط کوه و مسیری که می خواهیم به آن صعود کنیم، بستگی دارد. هر ماده ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارد:
کرامپون فولادی:
کرامپون فولادی بهترین گزینه برای کوهنوردی عمومی و صعودهای فنی است. فولاد مقاومت بالایی در برابر ضربه، فشار و سایش دارد و برای حرکت روی یخ، برف سفت و سنگ مناسب است.
کرامپون فولاد ضدزنگ:
این نوع تمام مزایای کرامپون فولادی را دارد، علاوه بر آن در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی نیز مقاوم‌تر است. این ویژگی باعث می‌شود در مناطق مرطوب یا برنامه‌های طولانی‌مدت انتخابی ایده‌آل باشد.
کرامپون آلومینیومی:
کرامپون آلومینیومی به دلیل وزن بسیار سبک، برای برنامه‌های کوهنوردی ترکیبی اسکی – کوهنوردی یا آلپاین سبک مناسب است. البته باید توجه داشت که در زمین‌های سنگی یا یخ‌های سخت، تیغه‌های آلومینیومی زودتتر از فولادی ساییده می‌شوند؛ بنابراین استفاده از آن‌ها در چنین شرایطی توصیه نمی‌شود.
لوازم جانبی کرامپون
استفاده از لوازم جانبی مناسب، هم از کرامپون محافظت می‌کند و هم ایمنی و راحتی ما را افزایش می‌دهد.
کیف کرامپون و روکش تیغه‌ها
نگهداری کرامپون در کیف مخصوص (معمولا ساخته‌شده از نایلون ضخیم یا برزنت مقاوم) از آسیب دیدن تیغه‌ها و پاره شدن وسایل داخل کوله‌پشتی جلوگیری می‌کند. همچنین استفاده از روکش لاستیکی تیغه‌ها برای محافظت در زمان حمل یا نگهداری بسیار مفید است.
گتر
گترها از ساق پا و بخش پایینی شلوار در برابر تیغه‌های تیز کرامپون محافظت می‌کنند و همچنین مانع ورود برف یا رطوبت به داخل کفش می‌شوند. داشتن یک جفت گتر مقاوم و ضدآب، علاوه بر ایمنی، راحتی و لذت صعود را افزایش می‌دهد.
نگهداری از کرامپون
مانند دیگر تجهیزات فنی کوهنوردی، کرامپون نیز نیاز به مراقبت منظم دارد تا عملکرد و ایمنی اش حفظ شود.
پیش از هر برنامه
- تمام پیچ‌ها، بندها، گیره‌ها و سگک‌ها را بررسی کنیم تا شل یا فرسوده نباشند.
- از تناسب کامل بین کرامپون و کفش خود مطمئن شویم.
- همواره قطعات یدکی کوچک و یک آچار مناسب همراه داشته باشیم تا در صورت بروز مشکل، بتوانیم آن را سریع تعمیرکنیم.
پس از استفاده
- اگر کرامپون روی سنگ یا زمین سخت استفاده شده است، ممکن است تیغه‌ها کند یا خم شوند. با سوهان مخصوص فلز، تیغه‌ها را در امتداد خط مستقیم قاب تا نوک تیز کنیم.
- در صورت وجود خمیدگی، ابتدا آن را صاف کرده و سپس سوهان‌کاری کنیم.
نکات ایمنی در نگهداری از کرامپون
- تیغه‌های تیز کرامپون در صورت بسته‌بندی نامناسب می‌توانند باعث آسیب به لباس، طناب یا پوست شوند. برای جلوگیری از این خطر، از روکش‌های لاستیکی یا کیف مخصوص کرامپون استفاده کنیم.
- پیش از بسته‌بندی، کرامپون‌ها را کاملا تمیز و خشک کنیم تا زنگ نزنند.
- در زمان نگهداری طولانی‌مدت، آن‌ها را در محیط خشک و خنک بگذاریم و بهتر است سطح فلزیش را با لایه نازکی از روغن سبک بپوشانیم.
- هنگام تمیز کردن، دقت کنیم که هیچ‌یک از اجزا فرسوده یا ترک‌خورده نباشند. در صورت نیاز، آن ها را تعمیر یا تعویض کنیم.
