رعد و برق چیست و چگونه پدید می آید؟

در کجا زندگی می کنیم؟ در شهر، در روستا، در منطقه ای کویری، در حاشیه جنگل و یا در منطقه ای کوهستانی؟ در هر جایی که زندگی می کنیم، بی تردید آذرخش را دیده ایم و ممکن است از صدای تندر ترسیده باشیم. شاید هم در شرایط بدی از رعد و برق آسیب دیده ایم. به هر حال آن را می شناسیم. اما، آیا می دانیم چگونه پدید می آید؟ و یا می دانیم در طوفانی که صاعقه همراه دارد چه باید بکنیم؟ در این مقاله علاوه بر پاسخ به دو پرسش بالا، نکات مهم دیگری درباره رعد و برق یادآوری می شود که مرور آن خالی از فایده نیست.

رعد وبرق چیست

رعد و برق (صاعقه، آذرخش و تندر) چیست؟

پس از آن که ابر تشکیل شد، حرکت کریستال های یخ در درون آن باعث القای بار الکتریکی شده و معمولا آن ها که در بالای ابر هستند دارای بار مثبت و کریستال های پایین داراری بار منفی می شوند. این بارهای الکتریکی جذب مخالف خود شده و میدان الکتریکی ایجاد می کنند که بر اثر آن تخلیه الکتریکی بزرگی اتفاق می افتد. این پدیده با نور و صدای مهیبی همراه است. به نوری که از این جرقه دیده می شود برق (آذرخش) و به صدای آن که بر اثر گرم و منبسط شدن هوای اطراف برق تولید می شود رعد (تندر) می گویند.

رعد و برق بین ابر و زمین

گاهی میدان الکتریکی میان ابر با بار منفی و زمین با بار مثبت تشکیل می شود. در نتیجه، تخلیه بار در نزدیکی زمین اتفاق می افتد. در چنین فرایندی معمولا نقاط مرتفع ( چکاد کوه ها، نوک ساختمان های بلند و درختان) بیشتر در معرض برخورد صاعقه هستند.

بیشتر آذرخش های ابر به زمین در زیر ناحیه منفی یک ابر طوفانی شکل می گیرد، اما همیشه اینطور نیست. گاهی نیز رعد و برق های مثبت از بالای یک ابر طوفانی، معمولا در سندان مسطح که به شکل قارچی به سمت بیرون امتداد می یابد، سرچشمه می گیرد. صاعقه های مثبت کمتر رایج هستند و تنها 5 درصد از آذرخش ها را تشکیل می دهند، اما به دو دلیل خطرناک تر هستند:

1) از آنجایی که این حمله از ناحیه بالایی یک ابر طوفانی سرچشمه می گیرد، در مقایسه با صاعقه های معمولی بسیار قوی تر و دارای بار الکتریکی بسیار بیشتری است.

 2) صاعقه‌ معمولی – با بار منفی- معمولا فاصله ای 8 تا 16 کیلومتری را طی می کند، در حالی که رعد و برق بار مثبت به دلیل آن که باید نقاطی با بار منفی پیدا کند ممکن است تا 40 کیلومتر را درنوردد.

انواع رعد وبرق

طوفان های رعد و برق کجا تشکیل می شوند؟

رعد و برق اتفاق رایجی است. تخمین زده می شود که در هر ثانیه نزدیک به 44 صاعقه به جایی روی سطح زمین برخورد می کند، در مجموع 1.4 میلیارد آذرخش در سال.

با توجه به اینکه خشکی ها سریع تر از اب گرم می شوند، در روزهای گرم اختلاف دما باعث ایجاد جریان های هوای قوی تر و افزایش احتمال تشکیل طوفان می شود. از سوی دیگر مناطق گرمسیری، گرم تر و مرطوب تر  از مناطق معتدل و قطبی هستند و این شرایط، محیطی ایده آل برای تشکیل طوفان های رعد و برق است. ناگفته نماند در برخی از مناطق اقیانوسی به ویژه در نزدیکی خط استوا، رعد و برق های شدیدی رخ می دهد.

البته توزیع جهانی رعد و برق پیچیده تر از این است که تنها گرمای هوا و رطوبت را عامل آن بدانیم. عواملی مانند توپوگرافی، جریان های جوی و پدیده های اقلیمی نیز نقش بسیار مهمی دارند.

بایدها و نبایدها هنگام رعد و برق

  • اگر در محیط باز هستیم، به یک مکان سرپوشیده برویم.
  • اگر نمی توانیم به جایی سرپوشیده برویم، در حالت چمباتمه یا نشسته روی پاشنه های خود قرار بگیریم و به زمین بچسبیم.
  • نباید روی زمین دراز بکشیم.
  • دست های خود را روی گوش ها گذاشته و دهان را باز نگه داریم.
  • از تماس با اجسام فلزی خودداری کنیم.
  • اگر موهای ما شروع به ایستادن کرد، به دنبال سرپناه باشیم (این نشانه نزدیکی صاعقه به ماست).
  • زیر درختان بلند یا سازه های فلزی نایستیم.
  • از آب یا اجسام مرطوب دور بمانیم.
  • پس از صاعقه به مدت 30 دقیقه در همان مکان بمانیم.
  • اگر در یک ساختمان هستیم، از پنجره ها، درها، و وسایل الکتریکی دور باشیم.
صاعقه در فضای باز

علت رنگ های مختلف رعد و برق چیست؟

رعد و برق می‌تواند رنگ‌ های مختلفی داشته باشد. رنگ رعد و برق به عواملی مانند ترکیبات موجود در هوا، دمای هوا و فاصله رعد و برق تا ناظر بستگی دارد. رنگ رعد و برق در واقع طیف نوری است که در اثر گرم شدن شدید هوا در مسیر رعد و برق ایجاد می ‌شود. این گرمای شدید باعث می‌ شود که گازهای موجود در هوا یونیزه شده و نور منتشر کنند. ترکیبات مختلف موجود در هوا باعث می ‌شود که طول موج نور منتشر شده متفاوت باشد و در نتیجه آذرخش به رنگ‌ های مختلفی دیده شود.

رنگ‌های رایج رعد و برق و دلایل آن‌ ها:

  • سفید، رایج ‌ترین رنگ رعد و برق است. این رنگ به دلیل عبور نور از هوای خشک و تمیز ایجاد می‌ شود.
  • آبی و بنفش، نشان ‌دهنده وجود رطوبت زیاد در هوا است و معمولا در هنگام بارش باران، تگرگ یا رگبار دیده می ‌شود.
  • قرمز، نشان‌دهنده دمای بالای رعد و برق و وجود ذرات گرد و غبار در هوا است.
  • زرد، نشان ‌دهنده وجود گرد و غبار زیاد در هوا است.

سبز، دیدن رعد و برق سبز برای انسان دشوار است زیرا معمولا در درون ابر پنهان می ‌شود. علت رنگ سبز آذرخش، وجود بعضی از گازها مانند اکسیژن و نیتروژن و یا تداخل نوری صاعقه با نورهای دیگر مانند نور خورشید نیز می تواند باشد.

پرسش های متداول درمورد رعد و برق

آیا زیر درختان در هنگام رعد و برق ایمن است؟

خیر. ترکیب آذرخش و درخت بسیار خطرناک است!

چنانچه در هنگام طوفان رعد و برق در جنگل هستیم، تا حد ممکن از درختان بلند یا جدا شده دور بایستیم.

آیا استفاده از چتر در هنگام رعد و برق ایمن است؟

خیر، بهتر است هنگام رعد و برق از چتر استفاده نکنیم، زیرا اجسام فلزی رعد و برق را هدایت می کنند. این امر در مورد سایر اجسام فلزی که ممکن است در فضای باز با آنها مواجه شویم نیز صدق می کند. همچنین تا حد ممکن باید از حصارها و نرده های فلزی دور شویم.

آیا رانندگی در هنگام طوفان رعد و برق ایمن است؟

خیر، شرایط در هنگام طوفان رعد و برق معمولا برای رانندگی بسیار بد است. بنابراین بهتر است جایی امن برای پارک کردن پیدا کنیم، پنجره ها را بالا برده و در داخل خودرو بمانیم. به یاد داشته باشیم که ایمنی سقف نرم یا پارچه ای کمتر از یک سقف سخت و فلزی است، زیرا سقف پارچه ای ممکن است در صورت برخورد صاعقه آتش بگیرد.

آیا طوفان های رعد و برق می توانند باعث سردرد شوند؟

بله، اگر گاهی سردردی داشته ایم که نمی توانیم توضیحی برایش پیدا کنیم، ممکن است به دلیل تغییر آب و هوا باشد. تغییر فشار که باعث تغییر آب و هوا می شود، تغییرات شیمیایی و الکتریکی در مغز به وجود می آورد. این امر اعصاب را تحریک کرده و منجر به سردرد می شود. همچنین ممکن است رطوبت بالا و افزایش دما نیز اثر مشابهی داشته باشد.

آیا رعد و برق می تواند به خانه ما برخورد کند؟

بله. رعد و برق می تواند به هر جایی برخورد کند. سازه هایی که بلند، نوک تیز و جدا از هم هستند، ممکن است بیشتر صاعقه را جذب کنند.

آیا تماشای طوفان رعد و برق از پنجره ایمن است؟

خیر، رعد و برق می تواند از طریق سیم ها و میله های فلزی در دیوارها و کف نفوذ کند، بنابراین بهتر است در طول طوفان به دیوارهای خارجی تکیه ندهیم.

هنگام وزش بادهای شدید، خطر پرتاب اجسام بزرگ به داخل ساختمانی که در آن هستیم نیز وجود دارد. پس بهتر است در هوای طوفانی از پنجره ها و درها دور باشیم.

امتیاز

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *