صدها و شاید هزاران سال پیش، رفت و آمد در کوه‌ها از روی ضرورت انجام می‌شد: جنگ، آیین مذهبی، شکار و یا تنها از روی کنجکاوی. از آن جا که در سده های گذشته سبک زندگی انسان ها تغییر کرده، به تبع آن دلیل رفتن به کوهستان نیز دیگر به دست آوردن غذا و یا حفاظت از مرزهای سرزمین و انجام مراسم دینی نیست. امروزه بیشتر کوه روندگان ورزشکارانی هستند که برای به دست آوردن آرامش و تندرستی و گاهی هم پیروزی در یک مسابقه کوهنوردی می کنند. در دهه های گذشته ورزش های کوهستانی تنوع بسیاری پیدا کرده است. یکی از این ورزش های جذاب و پرطرفدار اسکای رانینگ SkyRunning است.
تاریخچه اسکای رانینگ
در سپیده دم 4 جولای 1993، 3000 متر پایین تر از قله 4634 متری مونته روزا (Monte Rosa) ایتالیا در دهکده آلانیا والسزیا (Alagna Valsesia)، یک راهنمای اسکی به نام لوری ون هوتن (Laurie Van Houten) با عجله برای انجام یک شغل جدید خارج از فصل از خانه بیرون رفت: مدیریت مسابقه‌ای که توسط کوهنورد ایتالیایی، مارینو جیاکومتی (Marino Giacometti)، سازماندهی شده بود.
هفت دونده در خط شروع صف کشیده بودند. هدف آن‌ها یک مسیر مستقیم به بالای مونته روزا بود. آن‌ها در مسیرهای خاکی دویدند، از میان زمین‌های شن‌اسکی بالا رفتند، در یخچال‌ها و برف‌ها به سختی پیش رفتند، سپس با سرعت سرسام‌آوری به پایین دویدند تا پس از حدود 7000 متر صعود و فرود، مسیر 34 کیلومتری را به پایان برسانند.
کوهنوردان در این مسیر معمولا از سه تله‌کابین استفاده می‌کردند و بیش از 1200 متر صعود می‌کردند تا این سفر را در حدود 36 ساعت به پایان برسانند. اما برنده آن مسابقه در سال 1993، یک دونده کوهستانی ایتالیایی به نام فابیو مرالدی (Fabio Meraldi)، تنها پس از چهار ساعت و 24 دقیقه به شهر بازگشت. گیزلا بندوتی (Gisela Bendotti) 70 دقیقه بعد عنوان بهترین دونده زن را به دست آورد. ون هوتن گفته است: «این یک اجرای فوق‌العاده بود. فکر می‌کردم آن‌ها فراانسان هستند. هنوز هم همین فکر را می‌کنم.»
این مسابقه آغازگر یک ورزش خاص به نام اسکای رانینگ SkyRunning بود که با دویدن در مسیرهای کوهستانی و فنی با افزایش ارتفاع قابل توجه تعریف می‌شود. امروزه، فدراسیون جهانی اسکای رانینگ (ISF) – جیاکومتی رئیس آن و ون هوتن مدیر اجرایی آن هستند – سالانه بیش از 200 مسابقه در 18 کشور با 50000 شرکت‌کننده برگزار می کند.
اسکای رانینگ، توسط ISF که در سال 2008 برای اداره این ورزش تشکیل شد، به این صورت تعریف شده است: «دویدن در کوهستان‌های بالای 2000 متر که درجه سختی صعودشان از درجه II، UIAA تجاوز نمی‌کند و شیب بیش از 30٪ دارند.»
زمین اسکای رانینگ
از آنجایی که این مسابقات در سراسر جهان برگزار می‌شود، نوع سطح زمین آن می‌تواند به طور چشمگیری متفاوت باشد: مسیرها، پاکوب‌ها، مورن‌ها، سنگ‌ها و حتی برف‌چال‌ها و یخچال‌ها.
تنها محدودیت در نوع زمین، مربوط به آسفالت است. سطوح آسفالت‌شده فقط می‌توانند حداکثر 15٪ از کل مسافت مسابقه را تشکیل دهند.
از آنجا که زمین مسابقه فنی است، اسکای رانرها باید چابک و استوار باشند، به ویژه در بخش‌های سرازیری، جایی که حرفه‌ای‌ها می‌توانند سرعت قابل توجهی در شیب‌های تند به دست آورند.
دانستن نوع زمین برای آن است که اسکای رانرها باید کفش مناسب بپوشند. این معمولا به معنای انتخاب یک کفش مخصوص دوی کوهستان بادوام است.
گاهی اوقات حتی برای اسکای رانرها ضروری است که به زیر کفش‌های خود میکرو کرامپون وصل کنند.
سطوح فنی اسکای رانینگ
سطح 1: زمین آسان
بیشتر در مسیرهای پاکوب با مقداری شن‌اسکی و بخش‌هایی که از دست‌ها استفاده می‌شود و زیر 3000 متر ارتفاع دارند. مسیر، خطر جدی آسیب‌دیدگی یا گم شدن ندارد. اسکای رانرها لازم است در صورت هوای بد، طوفان و وضعیت اضطراری از رویه آگاه باشند.
سطح 2: فنی یا ارتفاع بالای 3000 و سنگی
در این سطح زمین، فنی یا ارتفاع بالای 3000 متر و ممکن است سنگی باشد. برخی بخش‌ها طناب گذاری (Via Ferrata) شده اند و صعود عمودی قابل توجه است. همچنین دوندگان باید توانایی خودکفایی برای بخش‌های طولانی و تجربه اولیه کوهنوردی داشته باشند.
سطح 3: فنی یا ارتفاع بالای 3000 با برف، یخ و سنگ
زمین در این سطح، فنی و بالای 3000 متر ارتفاع دارد. بخش‌های صعود درجه II ، UIAA داشته و ممکن است بدون طناب ثابت باشند. بخش‌های با طناب ثابت (Via Ferrata)، برفی یا یخی، سنگ‌ها، یال‌های باز در این سطح وجود دارد. همچنین خطر آسیب‌دیدگی زیاد است. بنابراین کوهنورد باید تجربه کافی داشته باشد.
اسکای رانینگ شاخه های مختلفی دارد که برای دسته بندی فنی آن ها عوامل زیر در نظر گرفته می شوند:
- میانگین ارتفاع
- میانگین شیب
- مسافت
- محیط
- طناب‌های ثابت (Via Ferrata)
- بیشینه ارتفاع
- دسترسی به قله
- سنگ‌های لق، شن‌اسکی، یال‌ها
- بخش‌های فنی صعود (تا درجه II، UIAA)
- برف، یخچال
- بخش‌های سربالایی/سرازیری
- صعود عمودی
- ریزشگاه‌های باز/برآمدگی‌ها
شاخه‌های اصلی اسکای رانینگ
اسکای رانینگ یک اصطلاح کلی برای هشت رشته متمایز مسابقات اسکای (sky race) است. هر یک از این رشته‌ها از نظر مسافت، افزایش ارتفاع و نوع سطح زمین، به دقت توسط فدراسیون جهانی اسکای رانینگ تعریف شده‌اند.
1. اسکای (Sky)
طول مسیر آن 20 تا 49 کیلومتر (با 5% رواداری) با حداقل صعود عمودی 1200 متر است. ارتفاعی که اسکای رانرها باید صعود کنند نیز بین 2000 تا 4000 متر می باشد. در صورتی که مسابقه در ارتفاع بالای 4000 متر باشد، مسافت آن 10 کیلومتر یا کمی بیشتر خواهد بود.
شیب متوسط مسیر باید دست کم 6% بوده و حداقل 5% از کل مسیر شیب 30% یا بیشتر داشته باشد. درجه سختی صعود نباید از درجه II، UIAA بیشتر باشد. زمان مسابقه نیز نباید از 16 ساعت بیشتر باشد. همچنین راه های آسفالت نباید بیشتر از 15% کل مسیر را تشکیل دهد.
2. اسکای اولترا (Sky Ultra)
طول مسیر در این رشته 50 تا 99 کیلومتر (با 5% رواداری) و کمینه صعود عمودی 3000 متر است. این مسابقات باید در کمتر از 16 ساعت به پایان برسند.
3. ورتیکال (Vertical)
صعود عمودی این مسابقات 1000 متر (با 5% رواداری) و طول مسیرشان کمتر از 5 کیلومتر با شیب متوسط حداقل 20% است. همجنین دست کم 5% از مسیر باید شیب بالای 33% داشته باشد.
در کوهپیما بخوانید: محاسبه درجه سختی کوهنوردی در سیستم فرانسوی
4. اسکای اسپید (Sky Speed)
این مسابقات اسکای رانینگ، کوتاه و شیب‌دار با 100 متر یا بیشتر صعود عمودی و حداقل 33٪ شیب هستند.
(برای اطلاع، شیب تندی که یک خودروی استاندارد پیش از سر خوردن می‌تواند از آن بالا برود، 35٪ است.)
5. اسکای رید (Sky Raid)
مسابقات تیمی چند رشته‌ای در مسافت‌های طولانی که ترکیبی از ورزش‌هایی مانند دوچرخه‌سواری، اسکی و صخره‌نوردی است.
6. اسکای بایک (Sky Bike):
رویدادهای اسکای بایک، دوگانه هستند و شامل یک مسابقه دوچرخه‌سواری جاده یا کوهستان به همراه یک کیلومتر عمودی VK(Vertical Kilometer) دویدن، یا هر مسابقه اسکای رانینگ دیگری می‌شوند.
7. صعود از پله / دوی عمودی (Vertical Running / Skyscraper Racing):
مسابقات عمودی در داخل یا خارج از ساختمان‌ها با شیب بالای 45% روی پله‌ها است و حداقل میزان صعود عمودی برای این رویداد 100 متر می باشد.
8. اسکای اسنو (SKYSNOW):
دست کم 70٪ از مسافت این مسابقات باید بر روی برف باشد. در طول مسابقات اسکای اسنو، شرکت‌کنندگان باید از میکرو کرامپون‌های مورد تایید مسابقه استفاده کنند. مسابقات اسکای اسنو را می‌توان به دو رشته تقسیم کرد:
- ورتیکال (Vertical): این مسابقات مسافتی کمتر از 5 کیلومتر با حداقل 15% شیب دارند.
- کلاسیک (Classic): این مسابقات حداقل 9 کیلومتر مسافت دارند. آن‌ها دست کم 3% شیب کلی دارند و باید بخش‌هایی با شیب بیش از 10% داشته باشند.
مسابقات اسکای رانینگ
مسابقات اسکای رانینگ اغلب در قالب سری جهانی اسکای رانر (Skyrunner World Series) برگزار می‌شوند که یک مجموعه مسابقات معتبر است و هر ساله بهترین دوندگان این رشته را از سراسر جهان جذب می‌کند. همچنین، مسابقات قهرمانی جهان اسکای رانینگ (Skyrunning World Championships) نیز هر دو سال یک بار برگزار می‌شود و شامل سه شاخه اصلی اسکای، اسکای اولترا و ورتیکال است. علاوه بر این، مسابقات قهرمانی قاره‌ای اسکای رانینگ (Skyrunning Continental Championships) و مسابقات قهرمانی جوانان جهان اسکای رانینگ (Youth Skyrunning World Championships) نیز از دیگر رویدادهای مهم در این رشته هستند.
همچنین، مسابقات دیگری نیز تحت عنوان اسکای تریل (Sky Trail) وجود دارند که مسیر آن‌ها بیشتر در پاکوب‌ها و مسیرهای کوهستانی (کمتر از 10% آسفالت) با ارتفاع بالای 2000 متر برگزار می‌شود و در هیچ‌کدام از دسته‌بندی‌های دیگر قرار نمی‌گیرند. طول این مسابقات متغیر و حداقل 15 کیلومتر است.
با کوهپیما همراه باشید: اقدامات پس از شکستن پا در کوه
چه کسانی می توانند در مسابقات اسکای رانینگ شرکت کنند؟
نخست باید بدانیم اسکای رانر کسی است که دوست دارد در کوهستان‌ها بدود، جایی که زمین با آسمان تماس پیدا می‌کند. اما برخلاف آنچه ممکن است تصور کنیم، برای شرکت در مسابقات اسکای رانینگ نیازی نیست که یک ورزشکار نخبه و تحت حمایت مالی باشیم. در واقع، هر کسی می‌تواند از طریق وب‌سایت‌های، برای شرکت در مسابقات سری جهانی اسکای رانر ثبت‌نام کند. شاید این یک فرصت عالی برای دوندگان مشتاق کوهستان باشد تا در کنار حرفه‌ای‌ها مسابقه دهند!
اگرچه (به خاطر خودمان) باید برای شرکت در این مسابقات، از آمادگی بدنی بسیار خوبی برخوردار باشیم و در زمین‌های دشوار اعتماد به نفس داشته باشیم. مهم است که خودآگاه باشیم و محدودیت‌های خود را بشناسیم. نکته مهم آن که برای شرکت در این مسابقات باید برگه سلب مسئولیت خطر مرگ را امضا کنیم!
نظر دوندگان کوهستان درباره اسکای رانینگ
چه چیزی مردم را به این ورزش جذب می‌کند؟ و چه چیزی آن‌ها را وادار به ادامه دادن می‌کند؟ در زیر چند نقل قول از اسکای رانرها آورده شده است که می‌تواند بینشی در مورد این رشته به ما بدهد.
لوک نلسون: «من در کوه‌ها می‌دوم زیرا آزادی‌ای به من می‌دهد که در هیچ جای دیگری نمی‌توانم آن را احساس کنم.»
مکس کینگ: «خیلی خشن و بی‌رحمانه است، اما بسیار سرگرم‌کننده است.»
املی فورسبرگ: «دیدن محدودیت‌های جایی که می‌توانید بروید بسیار شگفت‌انگیز است. به چالش کشیدن خود بسیار جالب است.»
گرگ چایلد: «جایی بین آغاز راه و قله، پاسخ معمای این که چرا صعود می‌کنیم نهفته است.»
ماریا کولر: «این اشتیاق من است. من عاشق طبیعت و کوه‌ها هستم. وقتی می‌دوم می‌توانم از زندگی روزمره جدا شوم.»
کیلیان جورنت: «فکر می‌کنم هیچ حس آزادی بزرگ‌تری را نمی‌توان تجربه کرد جز آنچه هنگام دویدن بر روی یک یال که به نظر می‌رسد در هوا معلق است، احساس می‌کنید.
مثل دویدن در امتداد لبه تیغ شمشیر است، مراقب باشید که از یک طرف نیفتید در حالی که با هر قدم سرعت می‌گیرید تا تیغه و خطر را پشت سر بگذارید، اگرچه در عین حال نمی‌خواهید هرگز تمام شود.
خطر وجود دارد، اما شما فقط می‌توانید به پرواز فکر کنید، به پاهایتان آزادی دهید تا تندتر و تندتر بروند، بگذارید بدنتان در حالی که تعادل خود را حفظ می‌کند، برقصد.
