هر کوهنوردی، چه حرفه ای و چه مبتدی لازم است، یک جفت عصا داشته باشد. استفاده صحیح از عصای کوهنوردی به توزیع فشار روی پاها، مچ پا، کمر و لگن با استفاده از قدرت بالا و پایین تنه کمک می‌کند. همچنین عصا ها می توانند با ایجاد ثبات در زمین های ناهموار، مچ ها، بازوها و شانه ها را از ضربه های ناگهانی مانند لغزش یا سقوط محافظت کنند.
عصاهای کوهنوردی به صورت دوتایی و هماهنگ استفاده می شوند و ثبات ما را افزایش داده و در حین کوهنوردی و حمل کوله پشتی، فشار روی زانوهای ما را کاهش می دهند. بیشتر آن ها از نظر طول، قابل تنظیم هستند و برخی از آنها دارای فنرهای داخلی هستند که ضربه را جذب می کنند (ضربه گیر دارند).
استفاده صحیح از عصای کوهنوردی چگونه است؟
عصای پیاده روی، تک عصایی است که در زمین های نسبتا مسطح و زمانی که کوله سبکی حمل می کنیم، می توان از آن استفاده کرد. بعضی از عصاهای کوهپیمایی قابل تنظیم هستند و یا ضربه گیر دارند. همچنین بعضی از آن ها یک پایه دوربین زیر دسته دارند تا بتوان از آن به عنوان تک پایه عکاسی استفاده کرد.
همان اندازه که استفاده درست از این وسیله می تواند بدن ما را از آسیب در امان نگه دارد، استفاده نادرست از آن هم می تواند آسیب زا باشد. پس پیش از آنکه در کوه و طبیعت دچار مشکل شویم خوب است با شیوه درست در دست گرفتن و تنظیم عصای کوهنوردی آشنا شویم.
ارتفاع مناسب عصا کوهنوردی چقدر است؟
تنظیم و نگه داشتن عصا کوهنوردی با ارتفاع مناسب بسیار مهم است. اندازه نامناسب می تواند باعث ناراحتی و درد در شانه ها، کمر، زانوها و گردن شود.
اما ارتفاع مناسب چقدر است؟ در بیشتر مواقع، ارتفاع مناسب یعنی زاویه 90 درجه آرنج. به عبارت دیگر وقتی نوک عصا کنار پایمان روی زمین است و دسته اش را در دست داریم زاویه آرنج ما باید 90 درجه باشد. بسیاری از عصاها قابل تنظیم هستند که دستیابی به این امر را آسان می‌کند. با این حال، برخی از آن ها طول ثابتی دارند که در هنگام خرید باید به اندازه مناسب خود را انتخاب کنیم.
تنظیم ارتفاع عصای کوهنوردی در سربالایی
در سربالایی ها برای اینکه اهرم بیشتری داشته باشیم و عصا را محکم تر در زمین فرو کنیم، می بایست طول هر عصا را حدود ۵ تا ۱۰ سانتی متر از تنظیم «پیش فرض» خود برای راه های هموار کوتاه تر کنیم (این باعث می شود زاویه 90 درجه آرنج را حفظ کنیم). هرچه شیب تندتر باشد، عصا های ما باید کوتاه تر باشند. عصا های ما باید بدون ایجاد فشار یا خستگی در شانه هایمان به حرکت ما در سربالایی کمک کنند. شانه های ما نباید به گونه ای احساس شوند که در موقعیتی غیرطبیعی و بلند شده قرار دارند (مانند این که بخواهیم خودمان را روی میله ای بالا بکشیم) و همچنین نباید احساس کنیم که بندهای کوله پشتی مان به شانه هایمان فشار می آورد. اگر چنین احساسی داشتیم، باید عصا هایمان را کوتاه تر کنیم.
تنظیم قد باتوم کوهنوردی در سرپایینی
هنگام فرود از شیب ها طول هر عصا را می بایست حدود ۵ تا ۱۰ سانتی متر از تنظیم «پیش فرض» خود برای راه های هموار بلندتر کنیم. بالا نگه داشتن دست ها چند مزیت دارد: نخست آن که بدن را صاف تر نگه داشته و به حفظ تعادل کمک می کند. دوم، به ما امکان می دهد تا بخشی از فشار اولیه گام رو به پایین را روی عصا ها، دست ها و بالاتنه خود بگذاریم، این باعث می شود هر بار که یک عصا را روی زمین می گذاریم زانوها و پاهای خسته ما کمی استراحت کنند و فشار کمتری را تحمل کنند.
ارتفاع مناسب عصای کوهنوردی در تراورس
برای مسیرهای تراورس می توانیم در صورت نیاز برای بهبود راحتی و ثبات، عصای سمت سربالایی را کوتاه و عصای سمت سراشیبی را بلندتر کنیم. این کار باعث می شود در سراشیبی احساس تعادل بیشتری داشته باشیم.
بند مچ باتوم کوهنوردی
استفاده از بندهای مچ باعث عملکرد بهتر عصاهای کوهنوردی می شوند، اما برخی از کوهنوردان از آن ها به اشتباه استفاده می‌کنند یا اصلا استفاده نمی‌کنند.
برای استفاده از آن باید دست خود را از پایین بند وارد بند کنیم و سپس به پایین بکشیم و دسته عصا را بگیریم. این تکنیک از مچ و کف دست ما حمایت می کند و به ما امکان می دهد تا دستهای مان را روی دسته به صورت رها نگه داریم.
نحوه تنظیم بند مچ عصا
طول بند باید به اندازه ای باشد که هنگام پایین آوردن دست روی بند، با محل مورد نظر روی دسته هماهنگ شود. تنظیم صحیح بند به ما امکان می دهد تا برای گرفتن عکس، برداشتن یک میان وعده یا تنظیم کوله پشتی، باتوم را رها کنیم و سپس دوباره به راحتی آن را بگیریم.
این کار همچنین نگه داشتن عصاها را هنگام پوشیدن دستکش آسان می کند. از سوی دیگر چنانچه عصا ناخواسته از دستمان رها شود مطمئن هستیم کنارمان است و به دره سقوط نمی کند یا گم نمی شود! ناگفته نماند در بعضی از مسیرها که نیاز به دست به سنگ شدن است هم، می توانیم با اطمینان رهایش کرده و با گرفتن سنگ ها به راه مان ادامه دهیم.
فراموش نکنیم پس از پایان کوهنوردی، عصای خود را تمیز کرده و اجازه دهیم بندها و دسته خشک شوند تا از رشد کپک و قارچ جلوگیری شود.
بخوانید: اشتباه های کوهنوردان تازه کار
استفاده از گل سنگ و گل برف در کوهنوردی
این قطعات کوچک قابل جدا شدن، به انتهای نوک عصاها متصل می شوند و از گیر کردن یا فرورفتن عصا ها در زمین نرم جلوگیری می کنند. گل سنگ ها به طور کلی گرد هستند و یا به صورت توپر (برای گل) یا بزرگتر و به شکل گل برف (برای برف) ساخته می شوند. این قطعات به جلوگیری از فرورفتن باتوم ها در مسیرهای شنی، گلی یا برفی کمک می کنند. آن ها همچنین می توانند باعث افزایش ثبات ما شوند (و عصاهای مان را تمیز نگه دارند). پیش از کوهنوردی، مطمئن شویم که عصاهای ما برای شرایط مورد انتظار گل پوش مناسبی دارند. در صورت نیاز، پیش از رسیدن به مسیر، آن ها را عوض کنیم.
سخمه (نوک عصا)
قطعه ای از عصا است که با زمین تماس دارد و معمولا فلزی است. سخمه با فرو رفتن در زمین، اصطکاک لازم را برای جلوگیری از لغزش باتوم فراهم می‌کند. این امر به‌ویژه در مسیرهای ناهموار، شیب‌دار، یخی یا برفی بسیار مهم است. همچنین سخمه به کوهنورد کمک می‌کند تا نیروی بیشتری را به زمین منتقل کند. این امر باعث افزایش قدرت و کارایی در صعودها و فرودها می‌شود.
برای ایمنی خود و همنوردان و همچنین نگه داری بهتر از عصای مان، هنگامی که از آن ها استفاده نمی کنیم بهتر است محافظ سخمه ها را بگذاریم.
چند نکته درباره راه رفتن با عصا های کوهنوردی:
پاها و عصا ها (دست ها) را ضربدری حرکت دهیم.
با این کار به سرعت و ریتم مناسب می رسیم.
پای راست، عصا چپ؛ پای چپ، عصا راست.
این کار با اهرم کردن نیروی بازوی مخالف در حین حرکت، وزن را از روی پای ما برمی دارد و در عین حال به ما ثبات بیشتری می دهد. اگر ریتم را از دست دادیم، کافی است به راه رفتن ادامه دهیم و برای لحظه ای عصا ها را از روی زمین بلند کنیم تا زمانی که بتوانیم دوباره ریتم را به دست آوریم. وقتی آماده شدیم، دوباره شروع به کاشتن عصاها کنیم.
با عصاها طبیعی راه برویم.
هنگامی که عصا در دست داریم ، با حالت طبیعی راه برویم و حرکت طبیعی دستای خود را حفظ کنیم. زیاد به آن فکر نکنیم. به گونه ای گام برداریم که انگار چیزی دست مان نیست. عصاها را کمی به سمت عقب کج کنیم تا زمانی که آن ها را می‌کاریم، بتوانیم برای کمک به حرکت رو به جلو، خود را به پیش ببریم. عصاها را به زمین فشار ندهیم. این کار فقط به بازوها و شانه های ما شوک وارد می کند. در عوض، از تماس آن ها با زمین به عنوان سکویی برای حرکت خود به جلو استفاده کنیم.
برای ثبات بیشتر عصاها را هم زمان بکاریم.
گاهی لازم است عصا های مان را هم زمان جلو ببریم و بکاریم، مانند گام برداری در شیب های تند (چه صعود و چه فرود). برای فشار کمتر به زانوها و داشتن ثبات بیشتر خوب است هر دو عصا در یک زمان به جلو رانده شوند. هر دو عصا را هم زمان بکاریم و سپس دو قدم به جلو برداریم. دوباره هر دو عصا را بلند کرده و بکاریم و ادامه دهیم. فراموش نکنیم که در سراشیبی ها نباید از عصاها به عنوان تکیه گاه استفاده کنیم، زیرا این کار ممکن است باعث سقوط ما بشود.
هنگام کاشتن هم زمان به ارتفاع باتوم هایمان دقت کنیم، زیرا نباید با کشیدن خودمان به سمت بالا در هنگام صعود یا فشار دادن شانه هایمان به عقب در اثر ضربه در یک سراشیبی تند، به آنها فشار بیاوریم.
عبور از موانع به کمک باتوم کوهنوردی
عبور از رودخانه و نهر
در جاهایی که مجبوریم از آب بگذریم، مطمئن شویم عصاهای مان محکم در کف رود قرار گرفته باشند. اگر آب عمیق است یا کف آن بسیار صخره‌ای است، عصاها را بلندتر کنیم.
رد شدن از روی گودال‌ها
با استفاده از عصاها برای ثبات، در اطراف لبه های گودال مانور دهیم، یا با کاشتن هر دو عصا و پریدن از روی گودال با “پرش با عصا” به طرف دیگر برویم!
عبور از صخره‌های بزرگ
برای غلبه بر صخره‌های بزرگ، در کنار صخره، هر دو عصا را در زمین فرو کنیم و هنگام بالا رفتن روی صخره، با فشار دادن باتوم ها به پایین، به بالا رفتن (و سپس پایین آمدن) از روی صخره از آن ها کمک بگیریم.
