برف نوردی، یکی از چالش‌برانگیزترین و در عین حال لذت‌بخش‌ترین جنبه‌های کوهنوردی است. این مهارت، ترکیبی از دانش، تجربه و تجهیزات مناسب را می‌طلبد تا بتوان به صورت ایمن و کارآمد در محیط‌های برفی حرکت کرد. تکنیک های گام برداری در برف، به ما کمک می‌کند تا در شرایط مختلف، از برف پودری نرم تا یخ سخت، با اطمینان بیشتری حرکت کنیم و از خطرات بالقوه‌ای مانند بهمن، لغزش و سقوط پیشگیری کنیم. این تکنیک‌ها شامل شیوه گام برداری، استفاده از تجهیزات مناسب مانند کرامپون و تبر یخ، تشخیص خطرات بهمن و روش‌های خودنجاتی در صورت بروز حادثه می‌شود.
شیوه گام برداری ایمن و کارآمد بر روی برف بی تردید نخستین و مهمترین مهارتی است که هر کوهنوردی باید آن را بداند. صرف نظر از این که می خواهیم به قله ای همیشه پوشیده از برف برویم و یا در فصل زمستان به کوهی در محل زندگی مان صعود کنیم، تکنیک صحیح گام برداری نخستین لایه امنیت ما هنگام کوهنوردی در برف است.
کوهنوردی در برف
صعود در برف با یا بدون کرامپون، نیازمند دانستن تکنیک «گام‌برداری» است. روش گام برداری بسته به شیب و نوع برف متفاوت است. با تغییر شرایط محیطی، باید روش گام‌برداری خود را نیز تغییر دهیم تا تعادل و راحتی ما حفظ شود.
از سوی دیگر برف کوبی به ویژه در برف سفت، عمیق یا ناپایدار، می‌تواند بسیار طاقت‌فرسا باشد. در چنین شرایطی، این کار باید به نوبت توسط همه اعضا گروه انجام شود. سرقدم با ایجاد جای پا، مسیر را برای دیگران هموار می‌کند. دنبال‌کنندگان نیز با قدم گذاشتن در همان جای پاها، آن ها را تقویت می‌کنند. پیش از جایگزین شدن سرقدم، باید به ایمنی خود توجه کرده و از قرار گرفتن در معرض خطر سقوط یا بهمن جلوگیری کنیم.
در زیر روش های موثر و کارآمد برای برف نوردی معرفی شده است. یادآوری می شود که برخی از این تکنیک ها حتما باید با کرامپون انجام شود.
گام برداری کلاسیک در برف
این روش، پایه اصلی صعود بر روی برف نرم با شیب کم است. تکنیک راه رفتن مستقیم (کلاسیک)، به ما امکان می‌دهد تا با اطمینان و راحتی بر روی برف حرکت کنیم. هنگام اجرای این شیوه چند نکته را باید به یاد داشته باشیم:
1. با پای خود مستقیم بر روی برف ضربه بزنیم تا یک سطح صاف و پایدار ایجاد شود. این سطح به ما کمک می‌کند تا تعادل خود را حفظ کرده و نلغزیم.
2. مطمئن شویم که همه کف پای ما با برف در تماس باشد. این کار باعث می شود تا وزن خود را به طور یکنواخت بر روی سطح برف توزیع کرده و اصطکاک بیشتری ایجاد کنیم.
3. همواره راست بایستیم و وزن خود را به طور کامل روی پای ضربه‌زده بیاندازیم. به جلو یا عقب خم نشویم و پاشنه یا پنجه پا را بیش از حد بلند نکنیم.
4. با تغییر زاویه شیب و قوام برف، ممکن است نیاز به تنظیم تکنیک خود داشته باشیم. برای مثال، در برف سفت‌تر شاید لازم باشد محکم تر ضربه بزنیم و یا پای خود را بیشتر روی برف فشار دهیم.
گام برداری فرانسوی
این روش که با نام های «پا اردکی و غازی» نیز شناخته می شود، برای صعود از شیب‌های تندتر و برف‌های سفت‌تر استفاده می‌شود و به ما کمک می‌کند تا تعادل خود را بهتر حفظ کنیم. این تکنیک را هم با کفش کوهنوردی و هم با کرامپون می توان انجام داد.
وقتی شیب تندتر و یا برف سفت‌تر می‌شود، گام برداری مستقیم دشوار می شود. در این شرایط، پا اردکی رفتن به ما امکان می‌دهد تا پای خود را به صورت مورب بر روی برف قرار داده و سطح تماس بیشتری ایجاد کنیم.
در انجام این تکنیک باید نکات زیر را به یاد داشته باشیم:
- پاهای خود را به شکل حرف V باز کرده و زانوها را کمی خم کنیم. این حالت به ما پایداری بیشتری می‌دهد.
- سعی کنیم تا حد ممکن همه کف کفش خود را بر روی برف بگذاریم. این کار باعث افزایش اصطکاک و بهبود تعادل می‌شود.
- وزن خود را به طور مساوی بر روی هر دو پا تقسیم کنیم تا از لغزش جلوگیری شود.
در این روش گام برداری به دلیل قرار دادن پاها به شکل V تعادل ما بهتر می شود. همچنین فشار کمتری به زانوها وارد می شود. با افزایش شیب ممکن است لازم باشد پاهای خود را بیشتر باز کنیم.
گام برداری اسکاتلندی
این روش که با نام های « ضربدری و پلکانی» نیز شناخته می شود، مناسب شیب های تندتر است. در این تکنیک پاها به صورت ضربدری حرکت داده می شوند. به بیان دیگر، در این تکنیک کوهنورد بیشتر به پهلو حرکت می کند و هم زمان از پله بالا می رود. این تکینک نیز هم با کفش کوهنوردی و هم با کرامپون قابل اجراست.
گام برداری در این شیوه به صورت زیر انجام می شود:
- بدن خود را به موازات شیب بچرخانیم. این کار به ما کمک می‌کند تا پای خود را به صورت مورب بر روی زمین قرار داده و اصطکاک بیشتری ایجاد کنیم.
- پای پایین‌تر خود را به صورت ضربدری بر روی پای بالایی قرار داده و به سمت بالا حرکت کنیم (انگار یک طرفی از پله بالا می رویم).
- سپس پای دیگر را حرکت داده و بالاتر بگذاریم.
با این روش گام برداری مرکز ثقل بدن ما به سمت پایین منتقل شده و تعادل بیشتری به دست می آوریم.
گام برداری اسکاتلندی را می توان در شرایط مختلف کوهنوردی از جمله صعود از یخچال‌ها و دیواره‌های سنگی نیز به کار برد.
گام برداری آلمانی
این تکنیک که با نام «نوک پا زدن» نیز شناخته می‌شود، یک روش یخ نوردی است که در آن ما با نوک میخ‌های کرامپون به یخ ضربه می زنیم تا به درون آن فرو برود. این کار یک تکیه‌گاه محکم ایجاد می‌کند. وقتی میخ های کرامپون به داخل یخ فرو رفتند، ما روی نوک پاهای خود می‌ایستیم. در این حالت تنها آن دو نقطه (نوک کرامپون) به یخ متصل می شوند و بقیه پا در هوا معلق می ماند. نوک پا زدن تنها راه برای به دست آوردن کشش روی بسیاری از قطعات یخ شیب‌دار (یخی که شیب آن بیش از 70 درجه باشد) است. گاهی روی یخ‌های کم‌شیب نیز این روش می‌تواند مفید باشد. در این تکینک وزن بدن ما روی ساق پاها قرار می‌گیرد.
همان طور که از توضیح بالا برمی آید این تکنیک را تنها با کرامپون می توان انجام داد.
گام برداری آمریکایی
این تکنیک یکی دیگر از روش‌های رایج و موثر برای حرکت در برف است که به ویژه در شیب‌های تند و یخ‌زده کاربرد دارد. گام برداری با این تکنیک به دلیل ترکیب دو روش دیگر (آلمانی و فرانسوی) باعث می‌شود تا چسبندگی بیشتری به برف ایجاد شده و تعادل کوهنورد بهتر حفظ شود.
در این روش، یک پا به روش آلمانی (با نوک کفش در برف فرو می‌رود) و پای دیگر به روش فرانسوی (با زاویه 90 درجه در برف فرو می‌رود) قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، اگر پای راست ما به روش آلمانی ضربه بزند، شکل پاها به شکل ساعت 9 تغییر می‌یابد و اگر پای چپ به روش آلمانی ضربه بزند، ساعت 3 را اجرا می‌کنیم.
این تکنیک فقط با کرامپون و در شیب های تند انجام می شود.
تکنیک گام – استراحت
این شیوه گام برداری، یک روش کارآمد است که به کوهنورد کمک می‌کند تا در شیب‌های تند و یا مسیرهای طولانی‌تر، انرژی خود را حفظ کرده و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کند. در این روش، کوهنورد پای عقب را صاف کرده و وزن بدن خود را به طور کامل روی این پا منتقل می کند. سپس چند ثانیه در این حالت می ماند تا عضلاتش کمی استراحت کند. پس از آن قدم بعدی را برداشته و این روند را تکرار می کند.
پیشنهاد کوهپیما: اصول صعود زمستانی
انواع گام – استراحت:
گام – استراحت با یک پا: در این روش، یک پا به عنوان تکیه‌گاه ثابت قرار می‌گیرد و پای دیگر به سمت بالا و بیرون حرکت کرده و در یک نقطه بالاتر قرار می‌گیرد و مکثی کوتاه انجام می شود. این روش برای شیب‌های تند و یا زمانی که نیاز به استراحت کوتاه‌تری است، مناسب است.
گام – استراحت با دو پا: در این روش، هر دو پا در یک خط عمودی قرار می‌گیرند و زانوها خم می‌شوند. این روش برای شیب‌های کمی تند و یا زمانی که نیاز به استراحت طولانی‌تری است، مناسب است.
گام – استراحت با استفاده از دست‌ها: در این روش، کوهنورد از دست‌ها برای حمایت بیشتر و کاهش فشار روی پاها استفاده می‌کند. این روش برای شیب‌های بسیار تند و یا سطح لغزنده مناسب است.
گام برداری پرشی
گام برداری پرشی تکنیکی دیگر در کوهنوردی است که به ما کمک می‌کند تا با اطمینان و کنترل بیشتری از شیب‌های برفی پایین بیاییم. این تکنیک به ویژه در شرایطی که خسته ایم یا شیب تند است، بسیار مفید خواهد بود.
در این روش که مناسب پایین آمدن از سراشیبی هاست باید پاشنه پای خود را مستقیم و به سمت پایین در برف فرو ببریم. سپس زانوها را کمی خم کرده، تا مانند فنر عمل کرده و ضربات ناشی از فرود را کم کند. در این روش باید دست‌های خود را جلوی بدن نگه داریم تا در صورت لزوم بتوانیم تعادل خود را حفظ کنیم.
سُر خوردن در برف
سر خوردن روشی سریع و هیجان‌انگیز برای پایین آمدن از شیب‌های برفی است. اما این کار نیازمند رعایت نکات ایمنی و تکنیک‌های خاص است.
نکات مهم پیش از شروع سر خوردن:
- هرگز با کرامپون سر نخوریم.
- از سر خوردن روی یخچال های طبیعی یا در حین طناب‌کشی خودداری کنیم.
- مسیر را به دقت بررسی کنیم تا از نبودن موانع و شکاف‌ها مطمئن شویم.
- همیشه آماده باشیم تا در صورت از دست دادن کنترل، بتوانیم خود را متوقف کنیم.
سر خوردن را هم نشسته و هم ایستاده می توان انجام داد. در نشسته سر خوردن ما با استفاده از تبر یخ به عنوان ترمز، بر روی باسن خود به سمت پایین حرکت می‌کنیم. در این روش باید پاها را جلوی بدن نگه داشته و زانوها را کمی خم کنیم. سپس تبر یخ را با دو دست بگیریم (یک دست روی تیغه و دست دیگر روی دسته) و آن را به عنوان ترمز در برف فرو کنیم.
در اسکی با کفش یا سر خوردن ایستاده به جای استفاده از چوب اسکی، با کف کفش های خود بر روی برف حرکت می‌کنیم. استفاده از باتوم برای حفظ تعادل می تواند موثر باشد.
در این تکنیک زانوها باید کمی خم باشند تا ضربه‌های ناشی از حرکت را جذب کرده و تعادل ما حفظ شود. بدن را به سمت جلو متمایل کنیم. وزن خود را به طور مساوی روی هر دو پا تقسیم کنیم. یادمان باشد در شیب‌های تند و یخ‌زده، از این روش استفاده نکنیم.
