آنچه کسی از تجربه ها، مشاهدات و بررسی های خود برای دیگری بیان می کند و یا می نویسد گزارش است. هر گزارش سه رکن اصلی دارد:
1.موضوع گزارش
2.مخاطب (گیرنده) گزارش
3.هدف گزارش
این تعریفی کلی از گزارش است که در کتاب « بر سمند سخن» آمده است. توجه به این سه رکن در گزارش نویسی می تواند نوشته ما را به متنی قابل قبول تبدیل کند. در این مقاله با مبنا قرار دادن این مقدمه کوتاه، نکاتی کلیدی درباره «گزارش نویسی در کوهنوردی» را مرور می کنیم.
اما گزارش نویسی در کوهنوردی…
خواندن درباره چگونگی آماده کردن لوازم و تجهیزات صعود، شیوه دیدن و بررسی نقشه ها، خواندن گزارش های صعود دیگران، چگونگی نجات از برف چاله و یا کمک به یک مصدوم در برنامه کوهنوردی ممکن است مطالبی کسل کننده باشد، اما شاید خواندن آن برای کسی که هفته آینده می خواهد همان مسیر را طی کند ضروری است.
مطالعه گزارش برنامه برای کوهنوردان، سرپرست گروه ها و هر کسی که می خواهد پا در طبیعت بگذارد به اندازه داشتن تجهیزات مناسب اهمیت دارد. آگاهی از شرایط و اطلاعات مسیر، آب و هوا، موانع و موارد دیگر به امکان سنجی و موفقیت هر طبیعت گردیِ برنامه ریزی شده کمک می کند.
یک برنامه کوهنوردی سه بخش اصلی دارد: پیش برنامه، حین اجرا و پس از برنامه. گزارش نویس می بایست با اشراف بر هر سه مرحله، گزارش خود را بنویسد. یک گزارش ساده می تواند یادبودی از ما برای آیندگان باشد پس با صداقت و دقیق بنویسیم.
در زیر به چند نکته مهم گزارش نویسی اشاره می شود:
اطلاعات دقیق برنامه
بنیان هر گزارش برنامه خوب، ارائه اطلاعات درست درباره مسیر و چگونگی پیمایش آن است. این همان چیزی است که بیشتر خوانندگان به دنبال آن هستند، زیرا به آنها کمک می کند تا برنامه خود را برای به حداکثر رساندن آمادگی و به حداقل رساندن اتلاف وقت و با پیش بینی خطرات، برنامه ریزی کنند، به ویژه در صعودهای فنی. هر چه اطلاعات ارائه شده بیشتر باشد، گزارش بهتر خواهد بود. هر چند نباید فراموش کنیم که آنقدر طولانی ننویسیم که خواننده، گزارشمان را نیمه کاره رها کند، همان طور که نباید آنقدر کوتاه باشد که مخاطب مقصود ما را در نیابد.
برای نوشتن یک گزارش مفید می بایست موارد زیر را در آن ذکر کنیم:
- زمان اجرای برنامه.
- شرایط مسیر(سنگلاخی، برفی و…).
- موانع مسیر (بادخیز بودن مسیر، گذرگاه های آبی، ریزشی بودن سنگ ها و…).
- نکات جهت یابی و هر گونه مشکل جهت یابی که گروه با آن مواجه شده است.
- شرایط آب و هوا در طول برنامه.
- زمان شروع و پایان (که شامل مدت زمان استراحت هم می شود).
- منابع آب در دسترس منطقه.
- پناهگاه ها، جان پناه ها و محل های مناسب شب مانی و اردو زدن.
- برخورد با جانوران.
- هرگونه چالش و نگرانی ایمنی.
پیش از صعود بخوانید: آموزش برنامه ریزی برای صعود
پویایی گروه
علاوه بر آشنایی با مسیر، گزارش های سفر فرصتی برای افراد است تا بیاموزند که چه چیزی در آن برنامه مفید بود و چه چیزی جوابگوی آن نبود. تعداد نفرات گروه، سطح تجربه آنها و هر تصمیم استراتژیک یا ایمنی که گرفته‌ایم، می‌تواند اطلاعات ارزشمندی برای یک سرپرست یا کوهنورد دیگر باشد. به عنوان مثال، اگر گروه ما به قله نرسید، دلیل آن را بنویسیم و اینکه چه عواملی بر نتیجه نهایی ما تأثیر گذاشت؟ این جزئیات گاهی اوقات می تواند به اندازه دانستن شرایط مسیر برای دیگران مهم باشد. همچنین دیگر اطلاعات گروه می تواند خوانندگان را درباره نحوه برنامه ریزی صعودشان آگاه کند.
پیوست کردن عکس
اگرچه نوشتن شرح کتبی مسیر و هر مشکلی که گروه با آن مواجه شده است مفید است، اما عکس ها می توانند به سرعت سردرگمی مسیر را برطرف کنند، شرایط مسیر را نشان دهند و یا دیگران را به آن علاقه مند کنند. همیشه مطمئن شویم عکس هایی که می‌گیریم واضح باشند و نمای کاملی از مسیر یا موانعی که با آن ها روبرو شده ایم ارائه دهند. عکس های باکیفیت (به لحاظ محتوایی) برای کوهنوردان آینده مسیر بسیار مفید هستند و گزارش سفر ما را کاراتر و جذاب تر می کنند. شاید بهتر آن باشد که از عکس هایی استفاده کنیم که راه طی شده، سختی های مسیر، طبیعت منطقه و چالش های برنامه را نشان می دهد. عکس های گروه در حالت های مختلف برای کسی که گزارش را می خواند چندان کارایی ندارد.
اطلاعات اضافی
همه جزئیات را درگزارش بنویسیم. مواردی مانند: مشاهده حیات وحش، چشم اندازهای طبیعی، کارهای حفاظت از محیط زیستی که به خوبی انجام شده و یا نیاز به توجه بیشتری دارد.
از سوی دیگر هنگام نوشتن باید اطلاعت را در بخش های زیر به درستی بیاوریم:
- مقدمه
- روایت
- بررسی سفر
مقدمه
اولین پاراگراف مقدمه می تواند اطلاعت زیر را ارائه کند:
- نام مکان و موقعیت جغرافیایی منطقه.
- نوع سفر(پیاده روی، کوهنوردی، صخره نوردی و…).
- فصل و زمان اجرای برنامه.
خوب است پس از پاراگراف اول، نقشه منطقه ای که موقعیت تقریبی سفر ما را نشان می دهد، آورده شود. این نقشه به سادگی با گرفتن اسکرین شات از منطقه با استفاده ازGoogle Map و یا دیگر نقشه های آنلاین و ویرایش آن در نرم افزاری که امکان افزودن متن و حاشیه نویسی با رسم اشکال را می دهد می تواند انجام شود.
مهارت های لازم در کوهستان: آموزش نقشه خوانی
مسیر برنامه
راه پیموده شده خود را شرح دهیم و بر روی نقشه مشخص کنیم. می توانیم خودمان نقشه بکشیم و یا از مسیر خود که روی نقشه کاغذی علامت زده ایم عکس بگیریم، هر چه که بتواند توضیحات ما را روشن و تکمیل کند مفید است. همچنین می بایست مسافت پیموده شده، افزایش و کاهش ارتفاع، مکان های استراحت، اردو و… را ذکر کنیم.
یادداشت های برنامه ریزی سفر
نام بردن از منابعی که از آن ها برای برنامه ریزی استفاده کردیم و بیان کارهایی که پیش از سفر انجام دادیم می تواند مفید باشد.
تدارکات
توضیح درباره تدارکات، حمل و نقل، شهر های محلی نزدیک برای تهیه آب و غذا و دیگر نیازها، جابجایی در مسیر، مجوزها و دیگر ملاحظات لجستیکی به مخاطب در برنامه ریزی کمک می کند.
تجهیزات
اینکه در برنامه ریزی چه تجهیزاتی لازم به نظر می رسید و با خود بردیم و اینکه کم و زیاد آن ها چه بود.
روایت
گزارش بهتر است به سبک اول شخص گذشته نوشته شود. از آنجا که این بخش مفصل ترین قسمت گزارش است طبیعتا بیشتر عکس های سفر ما در آن آورده می شود. این بخش شرح سفرمان را بیان می کند. فراموش نکنیم که نباید از توصیف های شاعرانه که برای خواننده مفید نیست، استفاده کنیم، زیرا نوشته ما قرار است به دیگری کمک کند تا سفر خوبی را برنامه ریزی کند و همچنین خودمان بدانیم چه عواملی باعث موفقیت اجرای برنامه شد و یا چرا به هدف هایی که در نظر داشتیم نرسیدیم.
با کوهپیما همراه باشید: برآورد زمان پیمایش در کوه
بررسی سفر
بخش بررسی سفر به ما فرصتی می دهد تا در مورد آموخته های برنامه تأمل کنیم.
برخی از چیزهایی که لازم است خوانندگان بدانند عبارتند از:
- آیا صعود طبق برنامه پیش رفت؟ اگر نه، چرا؟
- چه جنبه هایی از سفر خوب بود و چه جنبه هایی از آن نه و اگر دوباره بخواهیم این صعود را انجام دهیم چه چیزی را تغییر می دهیم؟
- در این سفر چه اهداف/خواسته هایی داشتیم و آیا به آنها دست یافتیم؟ اگر نه، چرا؟
- آیا از برنامه ای که داشتیم راضی هستیم یا نه.
به یاد داشته باشیم در پایان هر برنامه، این طول مسیر است که بیشتر به یاد ما می ماند نه قله.
