کوهنوردی از آن دسته ورزش‌هایی است که داشتن کفش مناسب، نخستین شرط برای آغاز آن است. صعود و فرود ایمن و سلامت مهمترین خواست هر کوهنورد است. هیچکس نمی خواهد پایش تاول بزند، مچش دچار مشکل و درد بشود و یا لیز بخورد و در نهایت روزی را که می‌باید برایش خاطره ای خوش بسازد به کابوسی ناگوار تبدیل شود. پس می‌بایست پیش از شروع کوهنوردی کفشی مناسب تهیه کنیم. در این مقاله که شاید بتوان گفت یک راهنمای خرید کفش کوهنوردی نیز هست، درمورد انواع کفش کوهنوردی صحبت می کنیم.
انواع کفش کوهنوردی
نخستین قدم برای انتخاب و خرید کفش کوهنوردی (در معنی کلی آن) این است که هدف خود را مشخص کنیم: کوهنوردی (Mountaineering)، پیاده‌روی (Walking)، کوهپیمایی (Trekking) یا …
گام بعدی آن است که بدانیم در چه فصلی می‌خواهیم آن را بپوشیم. دانستن این موارد می‌تواند به ما در انتخاب کفش مناسب کمک کند.
کفش‌های صعود به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
1. کفش راهپیمایی (Walking)
کفش‌های این گروه که مناسب برای پیاده‌روی و دویدن است، بدون ساق و بسیار سبک هستند. این کفش‌ها دارای کفی انعطاف‌پذیر همراه با ضربه‌گیر هستند که فشار‌های وارده به پا را کم می‌کند.
از دیگر ویژگی‌های کفش‌های راهپیمایی و دویدن قابلیت تنفسی آن است که به گردش بهتر خون در پاها کمک می‌کند.
این کفش‌ها برای پیاده‌روی معمولی یا پیاده‌روی ۳ تا ۵ ساعت در مسیرهای پاکوب هموار و کم‌شیب، طبیعت گردی، استفاده روزانه طولانی مدت و استفاده ورزشی مناسب هستند.
2. کفش کوهپیمایی (Trekking)
کفش کوهپیمایی می‌بایست سبک، دارای زیره انعطاف‌پذیر، رویه‌ای ضدآب و ساقی باشد که قوزک پا را بپوشاند. این مدل کفش مناسب برای پیمایش‌های کویری، جنگلی، ارتفاعات بدون برف، کوهپیمایی‌های روزانه و کوهنوردی با کوله سبک است.
کفش Trekking برای آب و هوای تقریبا متعادل و پیمایش کوه‌های بدون برف و یک‌روزه در سه فصل اول سال طراحی میشود، بنابراین برای مسیرهای گل‌آلود و خیس مناسب نیست پس نباید از آن در زمستان استفاده کرد. از طرف دیگر برای راه‌های سنگلاخی یا فرود از شن اسکی هم مناسب نیست.
پیشنهاد کوهپیما: لباس کوهنوردی زمستانی
3. کفش کوله گردی (Backpacking)
یک کفش ترکیبی برای برنامه‌های فنی همراه با پیمایش طولانی است و برای حمل بار یا کوله‌‌های سنگین در سفر‌های چند‌روزه در طبیعت بسیار مناسب است. قابلیت نصب کرامپون نیمه‌اتوماتیک از ویژگی‌های این کفش است. بیشتر مدل‌های Backpacking ساق بلند دارند تا از قوزک پا محافظت کنند.
زیره این کفش‌ها نیز محکم‌‌تر از کفش‌های سبک کوهپیمایی است. استفاده از کفش بک‌پکینگ برای کوهنوردی سه فصل در ارتفاعات بالای ۳۰۰۰ متر و برنامه زمستانی سبک تا حدی امکان‌پذیر است. استفاده در چنین شرایطی به وضعیت آب و هوا، نوع صعود و تجربه و مهارت کوهنورد ما نیز بستگی دارد.
4. کفش دامنه نوردی (Hiking)
کفش Hiking که در ظاهر شبیه کتانی‌‌های شهری است، برای کوهپیمایی سبک، دامنهنوردی و مسیرهای تقریبا هموار استفاده میشود. این دسته ساق‌های کوتاه‌تری نسبت به کفش‌های کوهپیمایی دارند و در نتیجه مچ پا آزادی حرکت بیشتری دارد که یک مزیت برای طبیعت‌گردی و دامنهنوردی است.
در خرید و انتخاب این نوع کفش باید دقت کرد که اندازه آج‌های کف مناسب بوده و خیلی صاف نباشد، همچنین کفی، شوک‌گیر و زیره محکم و با دوام داشته‌باشد.
کفش‌های دامنهنوردی برای فصل‌های کم بارش و شرایط آب و هوای خشک، سطوح هموار که سنگ‌های بزرگی ندارند و پاکوب شده‌اند و شیب‌های کم یا مسیر پیاده روی مشخص مانند جاده‌های خاکی مناسب هستند.
این کفش‌ها مقاومت کمی در برابر نفوذ آب دارند. از سوی دیگر زیره این کفش‌ها انعطاف‌پذیری بالایی دارد که باعث راحتی بیشتری برای کاربر میشود. البته باید در نظر داشت که با این کفش می‌بایست کوله سبک حمل کرد.
5. کفش کوهنوردی (Mountaineering)
کفشی نیمه‌سنگین است که برای برنامه و صعودهای چند روزه سه فصل و در صورت ضدآب بودن برای برنامه های صعود زمستانی یک روزه مناسب است. اندازه ساق آن معمولا بین ۱۴ تا ۱۹ سانتی‌متر است، به همین دلیل از مچ پا به خوبی محافظت می‌کند.
6. کفش کوهنوردی سنگین/تک پوش (High Mountain)
این کفش‌ها برای صعودهای فنی در ارتفاعات بالا طراحی می‌شوند و ویژگی‌هایی دارند که آنها را برای شرایط سخت و چالش برانگیز کوهستان‌های مرتفع مناسب می‌سازد.
برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:
- عایق‌بندی: به دلیل سرمای شدید در ارتفاعات بالا، این نوع کفش‌ها از عایق‌های ضخیم و با کیفیتی مانند پشم گوسفند یا Primaloft استفاده می‌کنند تا پاها را گرم نگه دارند.
- ضد آب بودن: به دلیل بارش برف و باران در ارتفاعات، این نوع کفش‌ها از غشاهای ضدآب مانند Gore-Tex یا eVent استفاده می‌کنند تا پاها را خشک نگه‌دارند.
- ساق بلند: برای حمایت بیشتر از مچ پا در زمین‌های ناهموار و صخره‌ای دارای ساق‌های بلند هستند.
- زیره: دارای آج‌های عمیق و لبه‌های تیز برای چسبندگی و ثبات بیشتر در یخ و برف هستند.
- جنس: معمولا از چرم ضخیم یا مواد مصنوعی بادوام ساخته می‌شوند تا در برابر سایش و پارگی مقاوم باشند.
نکته: زیره تک‌پوش‌های سنگین انعطاف پذیر نیستند و قابلیت نصب کرامپون دارند. کفش های High Mountain برای صعودهای کمتر از ۵۰۰۰ متر زمستانی مناسب هستند.
7. کفش کوهنوردی Expedition
این دسته از کفش های کوهنوردی که با نام های «کفش های هیمالیانوردی» و «High Altitude» نیز شناخته می شودن جزء کفش های سنگین محسوب می‌شوند با این تفاوت که یک یا دولایه بیشتر دارند. این لایه‌های اضافه برای صعودهای بالای ۵۰۰۰ متر و ویژه کوهنوردانی است که به صورت حرفه‌ای قصد رفتن به قله‌های بلند مانند اورست، کی ۲ و… را دارند. این کفش‌ها به نام «دوپوش یو سه‌پوش» نیز شناخته می‌شوند.
طراحی رویه این کفش‌ها به گونه‌ای است که بیشتر ساق پا را می پوشاند. رویه آنها از جنس پلاستیک یا چرم بسیار ضخیم است. همچنین زیره این کفش از تمام کفش‌های کوهنوردی انعطاف‌پذیری کمتری دارد.
کفش‌های Expedition از دیگرکفش‌های کوهنوردی سنگین‌تر هستند.
چند نکته مهم برای خرید و استفاده از کفش‌های دوپوش و سه پوش
- پس از خرید و پیش از استفاده در برنامه های سنگین، می بایست دست کم یک تا دو بار کفش را در برنامه های سبک پوشیده شوند (این کار برای کفش های دیگر نیز ضروری است).
- این مدل کفش ها تنها برای استفاده روی برف و یخ هستند و هرگز نباید در جاهایی که برف ندارد پوشیده شوند.
- چنانچه با پوشیدن کفش نو سوزش در پا حس شد، باید فورا محل سوزش را با چسب پوشاند، زیرا آن قسمت حساس شده و ادامه حرکت با همان وضع حتما باعث زخم شدن پا می شود.
- همیشه باید از گتر مناسب همراه این کفش ها استفاده کرد.
- در هنگام استراحت بهتر است پوش داخلی را با خود به چادر ببریم تا برای استفاده دوباره، گرم باشد،زیرا پوشیدن کفش سرد و یخ زده باعث یخ زدگی انگشتان پا می شود.
- پوشیدن جوراب مناسب همراه این کفش ها نقش مهمی در گرم نگه داشتن پا دارد.
- هنگام کوهنوردی باید مواظب سنگ ها باشیم، زیرا پوش بیرونی بعضی از مدل ها سخت بوده و ممکن است در اثر ضربه شدید آسیب ببیند.
- ازآنجاکه این کفش ها سنگین و حجیم هستند در هنگام فرود از شیب ها بهتر است بند پوش داخلی را باز یا شل کنیم تا گام برداری راحت تر شود، از سوی دیگر در صعود‌ها و برنامه های فنی، می بایست بند کرامپون ها را محکم ببندیم تا کفش در پایمان بازی نکند.
8. کفش سنگ‌نوردی
به آن «کتانی سنگ» نیز می‌گویند و شکل و ساختاری متفاوت با دیگر کفش‌های صعود دارد و از موادی ساخته میشود که برای صخره‌نوردی، دیواره‌نوردی و سنگ‌نوردی داخل سالن و طبیعت مناسب باشد.
جنس رویه کفش سنگ‌نوردی از جیر، چرم، نایلون مخصوص، کتان یا ترکیبی از این مواد است و می‌تواند با آستر یا بدون آستر باشد. بیشترین استحکام این کفش‌ها در قسمت پنجه آن‌هاست زیرا بیشترین فشار روی این بخش است.
9. کفش‌های کوهنوردی Approach
کفش‌های Approach نوعی کفش کوهنوردی تخصصی هستند که برای پیمایش مسیرهای دشوار و فنی تا رسیدن به پای صخره طراحی شده‌اند. این نوع کفش‌ها ترکیبی از ویژگی‌های کفش‌های کوهنوردی و کفش‌های سنگ‌نوردی را دارند تا تعادل مناسب بین راحتی، ثبات و چسبندگی را برای صعود در مسیرهای دشوار فراهم کنند.
ویژگی‌های کفش های Approach
- دارای ساق کوتاه یا متوسط برای آزادی حرکت مچ پا هستند.
- زیره چسبنده و انعطاف‌پذیر برای حرکت آسان در مسیرهای صخره‌ای و ناهموار و آج‌های عمیق برای ثبات و اصطکاک بیشتر دارند.
- رویه‌شان مقاوم و ضدآب است.
- تنفس‌پذیری لازم برای خنک نگه داشتن پا را دارند.
- طراحی ارگونومیک دارند که برای راحتی پا مناسب است.
- برای جذب ضربه و خستگی کمتر در آنها بالشتک‌گذاری شده است.
کاربردهای کفش های Approach
- پیمایش مسیرهای صخره‌ای و فنی
- صعود به قله‌های کوتاه
- بولدرینگ (سنگ و دیواره نوردی‌های تا 9 متر که معمولا بدون تجهیزات انجام میشود.)
- via ferrata (صعود و سنگ‌نوردی‌هایی که در مسیرشان از کابل، نردبان و دیگر تجهیزات استفاده شده است.)
- فرود از کوه
مزایای استفاده از کفش های Approach
- نسبت به کفش‌های کوهنوردی انعطاف‌پذیری و چسبندگی بیشتر دارند.
- برای پیمایش مسیرهای دشوار و فنی مناسب‌تر هستند.
- در مقایسه با کفش‌های سنگ‌نوردی سبک‌ترند و تنفس‌پذیری بیشتری دارند.
معایب استفاده از کفش های Approach
- از کفش‌های کوهنوردی و پیاده‌روی گران‌تر هستند.
- به اندازه کفش‌های سنگ‌نوردی برای صعودهای فنی مناسب نیستند.
- به اندازه کفش‌های کوهنوردی برای پیاده‌روی‌های طولانی‌مدت راحت نیستند.
- برای حمل کوله‌پشتی سنگین مناسب نیستند.
10. کفش یخ نوردی
این نوع کفش مانند کفش سنگ‌نوردی، سبک است با این تفاوت که کرامپون‌های دائمی متصل دارد و برای مسابقات و صعودهای سرعتی در یخ‌نوردی استفاده میشود.
انواع کفش یخ نوردی
- کفش های تک‌پوش: سبک‌تر و انعطاف‌پذیرتر و برای صعودهای فنی و یخ نوردی در آبشار مناسب هستند.
- کفش های دوپوش: گرم‌تر و عایق‌بندی شده و برای صعودهای بلند در ارتفاعات بالا و شرایط سرد مناسب‌اند.
11. کفش Trail running
این نوع کفش‌ها بدون ساق هستند و برای دویدن در کوهستان، در مسیرهای ناهموار و صعودهای سرعتی (Sky Running) طراحی می‌شوند. به دلیل داشتن آج‌های عمیق و برجسته برای چسبندگی و ثبات بهتر روی سطوح لغزنده، سنگلاخ و گل‌آلود برای محیط‌های شهری مناسب نیستند.
در خرید و انتخاب این کفش‌ها بهتر است دقت شود تا لایه رویی، توری بوده و تنفس پذیر باشد. اندازه آج در این نوع کفش‌ها متنوع است. در کل آج با دندانه کوتاه برای زمین‌های سخت و آج با دندانه بلند برای زمین‌های سست و نرم مناسب است.
دراپ پاشنه (Heel Drop) (اختلاف بین بلندی پاشنه و پنجه کفش) از مهم ترین نکاتی است که می بایست در هنگام خرید کفش Sky Running به آن دقت کرد.
