ما در کوهنوردی، همواره به دنبال راههایی برای افزایش راحتی و ایمنی خود هستیم. یکی از ابزارهای کارآمد و در عین حال کمتر مورد توجه برای این هدف «گتر (Gaiter)» است. گترها پوششهایی هستند که روی کفشها و قسمت پایین پا پوشیده میشوند و نقش مهمی در محافظت از پای ما در برابر عوامل محیطی ایفا میکنند.
این پوششهای ساده اما کاربردی، از ورود برف، آب، گل و لای و سنگ ریزه و شن به داخل کفشها و شلوار ما جلوگیری میکنند. همچنین مانع از گزش مار و حشره ها می شوند.
در این مقاله، قصد داریم به بررسی گتر، انواع آن، نحوه انتخاب، استفاده و نگهداری از آن ها بپردازیم.

انواع گتر
پیش از صحبت درباره انواع گتر باید به این نکته توجه کنیم که همه گترها هدف یکسانی دارند: جلوگیری از ورود «چیزها» به کفش های ما. اما این «چیزها» در فصل های مختلف، متفاوت است. بنابراین کارکرد گترها نیز با هم متفاوت است. بهترین گتر برای ما به نوع سفری که برنامهریزی کردهایم و شرایط آب و هوایی و شرایط مسیری که قصد کوهنوردی در آن را داریم، بستگی دارد.
گتر سه فصل
گترهای سه فصل (بهار، تابستان و پاییز) معمولا سبک و تنفسپذیر هستند و در برابر سنگ ریزه، شن، گل و باران سبک در آب و هوای ملایم و نیش مار و حشرات می توانند از پاهای ما محافظت کنند. این گترها برای طبیعت گردی، کوهپیمایی و جنگل نوردی مناسب هستند.
این دسته از گترها در دو گروه کوتاه و بلند تولید و عرضه می شوند. طبعا نوع بلند برای شرایط سخت تر آب و هوایی و محیطی مناسب است و می تواند از پاها در مسیرهایی با برف کم نیز محافظت کند.
گتر زمستانی
همان طور که از نامش برمی آید مناسب کوهنوردی در زمستان است. این گترها علاوه بر آن که ضد آب و تنفس پذیرند، مقاوم تر از نوع سه فصل ساخته می شوند. این دسته علاوه بر کوهنوردی در یخنوردی و اسکی نیز استفاده میشوند. بعضی از گترهای زمستانی لایه های گرمایشی بهتری دارند، و برای شرایط سخت تر زمستانی طراحی شده اند.

در کوهپیما درباره کمل بک بخوانید.
گتر دو کوهستان
گترهای دو کوهستان بسیار سبک و جمع و جور هستند. هدف اصلی آنها جلوگیری از ورود شن و سنگ ریزه به داخل کفش در هنگام دویدن در کوهستان است. این گترها معمولا ضد آب نیستند.
به یاد داشته باشیم این تعریف ها و شاخص ها مطلق نیستند و هم پوشانی بین انواع مختلف گتر وجود دارد. استفاده از گتر بستگی به شرایط مسیر و منطقه کوهنوردی دارد. همچنین، موارد استفاده از گترها به کوهپیمایی، کوهنوردی و دویدن در کوهستان محدود نمیشود.

ساختار گتر کوهنوردی
گترهای کوهنوردی از بخشهای مختلفی تشکیل شدهاند که هر کدام وظیفه خاصی را بر عهده دارند.
بخش بالایی گتر
این بخش معمولا از جنس پارچههای مقاوم و ضدآب مانند نایلون یا گورتکس ساخته میشود و وظیفه آن پوشاندن ساق پا و جلوگیری از ورود برف، آب، شن و گل و لای به داخل کفش و شلوار است.
بخش پایینی گتر
این بخش نیز از جنس پارچههای مقاوم و ضدآب ساخته میشود، اما معمولا ضخیمتر از بخش بالایی است. وظیفه آن، پوشاندن قسمت پایین کفش و جلوگیری از ورود برف، آب، شن و گل و لای به داخل کفش است.
بندها و سگکها
گترهای کوهنوردی دارای بندها و سگکهایی هستند که برای محکم کردن گتر، دور پا و کفش استفاده میشوند. این بندها معمولا قابل تنظیم هستند تا بتوان گتر را به اندازه دلخواه محکم کرد. مهمترین بندهای گتر، بند قسمت بالایی و تسمه زیر کفش است.
بند قسمت بالایی ممکن است کشی باشد که مانع از لغزش و پایین آمدن گتر می شود و تسمه زیر کفش که مانع از بالا رفتن آن می شود بندی مقاوم از چرم، لاتکس و یا سیمی فلزی است.

قلابها
برخی از گترهای کوهنوردی دارای قلابهایی هستند که به بند کفش متصل میشوند و از جابجا شدن گتر جلوگیری میکنند.
پوشش اضافی
برخی از گترهای کوهنوردی دارای یک پوشش اضافی هستند که روی کفش قرار میگیرد و از آن در برابر سایش و آسیب محافظت میکند.
در ساختار گتر کوهنوردی، علاوه بر جنس پارچه و نوع دوخت، به ویژگیهای دیگری مانند تنفس پذیری، وزن، و نحوه بسته شدن نیز توجه میشود.
در کوهپیما بخوانید: اهمیت استفاده از عینک آفتابی در کوه
سایزبندی گتر
انتخاب گتر با سایز مناسب بسیار مهم است. وقتی گترها اندازه نباشند باعث ورود آب، برف و سنگ ریزه به داخل کفش می شوند. خوشبختانه، انتخاب سایز مناسب آسان است.
هدف اصلی هنگام سایزبندی گترها، ایجاد بهترین مهر و موم ممکن در اطراف کفشها برای جلوگیری از ورود چیزهاست. در حالت ایده آل، آن ها به راحتی و محکم دور پاها و ساقهای ما قرار میگیرند. بهتر است هنگام انتخاب و امتحان گترها، این کار را با کفشهایی که می خواهیم با آن ها بپوشیم، انجام دهیم.
درست مانند کفش، گترها نیز باید به درستی انتخاب شوند تا به طور مؤثر عمل کنند. گترهای گشاد در اطراف کفش ما محکم یا «آببندی» نمیشوند و آب، گل و لای، برف و شن و سنگ ریزه را به داخل کفش های ما راه میدهند. از سوی دیگر پوشیدن گترهای خیلی تنگ ناراحت کننده خواهد بود و بعید است که به درستی بسته شوند.
عوامل سایز و تناسب که هنگام خرید باید در نظر گرفته شود، عبارتند از:
- گترها باید به راحتی دور ساق پاهای ما بپیچند به طوری که احساس تنگی یا فشار نداشته باشیم.
- معمولا توصیه میشود برای کفشهای حجیم، مانند کفشهای کوهنوردی و اسکی، گتر با یک سایز بزرگتر انتخاب کنیم.
- هنگام انتخاب بهتر است با گترهای خود راه برویم و سایش، فشار یا هر چیز ناراحت کننده دیگر را بررسی کنیم.
انتخاب گتر مناسب
گترها به گونهای طراحی شدهاند که تقریبا با همه کفشهای کوهنوردی و طبیعت گردی استفاده می شوند. پیش از انتخاب و خرید از میان مدلهای مختلف گتر، باید چند سوال از خود بپرسیم:
گتر را برای چه فعالیتهایی می خواهیم بپوشیم؟
گتر را با چه نوع کفشی می پوشیم؟
با چه نوع آب و هوا و شرایط محیطی روبرو خواهیم شد؟
نکات مهم در خرید گتر کوهنوردی
بلندی گتر:
بلندی گتر باید با توجه به نوع فعالیت و شرایط آب و هوایی انتخاب شود. مثلا برای کوهنوردی در برف عمیق، گتر بلند زمستانی مناسبتر است و یا برای جنگل نوردی در بهار گتر کوتاه سه فصل.
جنس پارچه:
جنس پارچه گتر باید مقاوم، ضد آب و تنفسپذیر باشد. پارچههایی مانند گورتکس و eVent برای گترهای کوهنوردی مناسب هستند. این نکته به ویژه در انتخاب گترهای زمستانی اهمیت دارد.
نحوه بسته شدن:
گترها معمولا با استفاده از زیپ، چسبک یا دکمه بسته میشوند. انتخاب نوع بسته شدن به سلیقه شخصی و نوع فعالیت ما بستگی دارد.
سایز گتر:
گتر باید به درستی دور پا و کفش ما قرار بگیرد. برای انتخاب سایز مناسب، به راهنمای سایز بندی تولید کننده توجه کنیم.
وزن گتر:
وزن گتر نیز مهم است، به ویژه اگر قصد کوهنوردی طولانی را داریم. گترهای سبکتر برای این منظور مناسبترند.
قیمت گتر:
قیمت گترها با توجه به جنس پارچه، برند و ویژگیهای دیگر متفاوت است. پیش از خرید، بودجه خود را مشخص کنیم و با توجه به آن گتر مناسب را انتخاب کنیم.
بخوانید: نحوه صحیح پوشش زمستانه در کوه
نحوه پوشیدن گتر
همه گترها به صورت جفت (چپ و راست) عرضه میشوند و استفاده از آن ها پیچیدگی خاصی ندارند. بنابراین، چه در حال آماده شدن برای کوهنوردی هستیم و چه در فروشگاه قصد خرید داریم، مراحل زیر را برای پوشیدن صحیح گتر انجام دهیم:
1. از سلامت زیپ، چسبک، سگک، تسمه، قلاب و بدنه گتر مطمئن می شویم.
2. گترها را باز کرده و به گونهای قرار دهیم که زیپ یا چسبک آن روی ساق پا و پارچه آن پشت ساق باشد.

3. سگکهای بند (تسمه های زیر کفش) باید به سمت بیرون پا باشد. اگر آن ها در قسمت داخلی پا باشند، ممکن است هنگام راه رفتن به طور تصادفی به سگکها ضربه بزنیم و یا بند زیر پای دیگرمان بماند و تعادل مان به هم بخورد.
4. چسبک یا زیپ روی گتر را می بندیم.

5. بند یا نوار کشی بالای گتر را محکم می کنیم.
6. قلاب پایین گتر را به جلو کفش متصل کنیم. این قلاب علاوه بر محکم نگه داشتن گتر، عایق بهتری برای کفش ایجاد می کند.

7. تسمه یا بند زیر کفش را تنظیم کرده و ببندیم.

8. همه اجزا گتر را دوباره بررسی کنیم تا مطمئن شویم همه چیز درست است.
نکته
در باران شدید، می توانیم گترها را زیر شلوار بارانی بپوشیم تا پوششی دولایه ایجاد شود. این روش به طور موثرتر باران را دفع میکند.
مراقبت و نگهداری از گترها
نگهداری از گترهای کوهنوردی برای افزایش طول عمر و حفظ کارایی آن بسیار مهم است. گترها به گونهای طراحی و تولید می شوند که مقاوم و بادوام باشند، اما کمی توجه بیشتر تضمین میکند که عمر طولانیتری داشته باشند و عملکرد خود را به درستی حفظ کنند. نکات زیر را برای نگهداری بهتر گترها رعایت کنیم:
با کوهپیما همراه باشید: راهنمای خرید هد لامپ
1. تمیز کردن گتر
بعد از هر بار استفاده، گترها را از گل و لای، برف و دیگر ذرات و آلودگی ها تمیز کنیم. برای این کار میتوانیم از یک برس نرم و آب ولرم استفاده کنیم. نباید برای این کار از ماشین لباسشویی و مواد شوینده قوی استفاده کنیم. سپس آن ها را در هوای آزاد و در سایه و دور از حرارت مستقیم (مانند رادیاتور یا بخاری) خشک کنیم (بهتر است از خشک کن استفاده نکنیم).
2. نگهداری از گتر
گترها را به طور مرتب بررسی کنیم تا از سالم بودن بندها، سگکها، زیپها و سایر اجزا مطمئن شویم. در صورت وجود هرگونه آسیب، آن را تعمیر کنیم. آن ها را در جای خشک و خنک نگهداری کنیم. نباید گتر ها را در معرض نور مستقیم خورشید یا حرارت شدید بگذاریم.
برای افزایش طول عمر گترها، میتوانیم از مواد محافظ مانند اسپریهای ضد آب و مواد نرم کننده مخصوص پارچههای فنی استفاده کنیم.
3. نکات مهم
- از گترها برای مقاصدی غیر از آنچه برای آن طراحی شدهاند استفاده نکنیم.
- از تماس گترها با اشیاء تیز و برنده خودداری کنیم.
- در صورت لزوم، بندها و سگکهای گتر را تعویض کنیم.
- به دستورالعملهای تولید کننده برای نگهداری گترها توجه کنیم.