« شب مانی در طبیعت همیشه شبیه یک عکس از تابش نور خورشید بر روی ابرها از دریچه یک چادر، در اینستاگرام نیست.»
اگر به اندازه کافی کوهنوردی کرده باشیم، شاید یک یا دو خاطره درباره «آن یک بار» داریم. تجربه ای در آن ناچار بوده ایم یک شب را در کوهستان بدون برنامه ریزی بگذرانیم. شاید هم برای آن که پیش از طلوع خورشید پای دیواره باشیم، برنامه ریزی کرده بودیم تا شبی را زیر نور ماه در کیسه خواب به صبح برسانیم. در یک تعریف کلی، این اردوی سبک بار که یا برایمان خاطره ای لذت بخش به جا گذاشته و یا تجربه ای دردناک بوده است، « بیواک» نامیده می شود.
بیواک (Bivouac) چیست؟
بیواک یک شب مانی و اردوی موقت و کوچک است که کوهنوردان و طبیعت گردان برنامه ریزی شده یا ناخواسته انجام می دهند.
اصطلاح بیواک (Bivouac) ریشه در ارتش فرانسه دارد. این اصطلاح از واژه سوئیسی- آلمانی «bi-wacht» گرفته شده است و تقریبا به معنای: برپایی یک کمپ موقت در فضای باز (طبیعت) است، چه توسط یک ارتش در حال عملیات باشد، چه توسط عشایر و کوچ نشینان یا یک گروه علمی.
کوهنوردان و طبیعت گردان به تدریج این کلمه را برای توصیف اردوهای بدون تجهیزات و یا با امکانات کم به کار بردند.
انواع بیواک
1. بیواک برنامه‌ریزی شده
این نوع بیواک به صورت آگاهانه و با برنامه ریزی قبلی انجام می شود. کوهنوردان و صخره نوردان معمولا برای صعودهای چند روزه یا سبک بار این شیوه را برنامه ریزی می کنند.
2. بیواک ناخواسته (اضطراری)
هنگامی که تصمیم می‌گیریم به کوه و طبیعت برویم، باید این واقعیت را بپذیریم که ممکن است همه چیز «طبق برنامه» پیش نرود. گم کردن مسیر، بدی آب و هوا و یا آسیب دیدن یکی از اعضا گروه می تواند عاملی باشد که ما را ناچار کند شبی را بدون تجهیزات کافی در کوهستان بگذرانیم. به همین دلیل باید آمادگی شرایط خاص را داشته باشیم. این نوع بیواک نیاز به انعطاف پذیری و کمی تجربه دارد.
ذهنیت بیواک
فراتر از تعاریف، بیواک برای ما بیش از هر چیز یک ذهنیت است. اگر بیواک ناخواسته باشد، راهی است برای در امان ماندن از خطرها و شرایط ناخواسته و اگر خود خواسته باشد امکانی است برای آزادتر و مستقل تر بودن در طول یک پیاده روی طولانی. پس برای هر دو حالت، باید ذهنیت (آمادگی ذهنی) زیر را داشته باشیم:
- جرات و شجاعت داشته و ماجراجو باشیم.
- آماده باشیم تا چنانچه در شرایط بغرنج و پیچیده قرار گرفتیم، دچار بحران و کمبود نیازهای اولیه (آب و غذا، لباس، تجهیزات و…) نشویم.
- حواسمان به شرایط باشد تا بتوانیم به موقع واکنش مناسب داشته باشیم.
- به محیط زیست به عنوان خانه همه موجودات احترام بگذاریم.
محل بیواک
انتخاب محل مناسب برای بیواک به ویژه اگر ناخواسته باشد بسیار مهم است. برای این کار نکات زیر را در نظر داشته باشیم:
- دور از خطر باشد. از مکان‌هایی که خطر ریزش سنگ، بهمن، سیلاب و یا سایر خطرات طبیعی وجود دارد، دوری کنیم.
- مسطح و خشک باشد، تا ناهمواری و خیسی مشکلاتمان را بیشتر نکند.
- به آب دسترسی داشته باشد. آب در هر شرایطی یک نیاز اولیه است.
- بادخیز نباشد. در فصل های سرد و مکان های مرتفع، باد می تواند ما را دچار هیپوترمی و سرمازدگی کند.
- از چراگاه های حیوانات (به ویژه اهلی) دور باشد. آلودگی و انگل های آن ها ممکن است ما را بیمار کند.
- زیر درختان شکننده و صخره ها نباشد.
- در کنار رودخانه نباشد، زیرا علاوه بر آن که سردتر و مرطوب تر از جاهای دیگر است ممکن است آبشخور جانوران وحشی باشد.
- در زمستان می توانیم در غار یا کلبه برفی (Igloo) پناه بگیریم.
تجهیزات ضروری برای بیواک برنامه ریزی شده
بیواک، تجربه ای فراموش نشدنی در طبیعت است. اما برای داشتن یک تجربه امن و لذت بخش، داشتن تجهیزات مناسب بسیار مهم است. وسایل زیر برای بیواک برنامه ریزی شده بسیار مهم هستند:
- چادر یا کیسه خواب
- کیسه بیواک
- پتوی نجات
- زیرانداز
- کوله پشتی
- لباس گرم
- کلاه، دستکش و جوراب گرم
- لباس اضافی برای تعویض در صورت خیس شدن
- هدلایت و چراغ قوه (و باتری های اضافی)
- غذا (غذاهای سبک و انرژی زا مانند خشکبار، آجیل، شکلات و غذاهای کنسرو شده)
- آب (برای آشامیدن و پخت و پز)
- ظرف غذا و آب
- اجاق گاز کوچک و سوخت
- کیت کمک های اولیه
- چاقو
- فندک یا کبریت
- نقشه و قطب نما
- طناب
- کیسه زباله
- عینک آفتابی
- کرم ضد آفتاب
- حشره‌کش
نکات مهم در انتخاب تجهیزات بیواک
- تجهیزات خود را با توجه به فصل انتخاب کنیم.
- سعی کنیم تجهیزاتمان سبک و جمع و جور باشد.
- پیش از رفتن به بیواک، استفاده از تجهیزات را یاد بگیریم.
- به اطرافیان خود اطلاع دهیم که کجا می رویم و چه زمانی برمی‌گردیم.
دو وسیله بسیار ارزشمند وجود دارد که هنگام بیواک، چه برنامه ریزی شده و چه ناخواسته، می توانند به امنیت و آرامش ما کمک کنند: کسیه بیواک و پتوی نجات.
با توجه به اهمیت این دو وسیله، در زیر به نکاتی درباره استفاده از آن ها اشاره می کنیم.
کیسه بیواک (Bivouac Sack)
کیسه بیواک یک وسیله سبک و قابل حمل است که در شکل ها و طرح های گوناگون، برای ایجاد یک فضای کوچک و محافظت شده در طبیعت به خصوص در شرایط اضطراری استفاده می شود. این کیسه ها معمولا از مواد ضد آب و بادگیر ساخته می شوند و به ما کمک می‌کنند تا در برابر عوامل محیطی مانند باد، باران و سرما محافظت شویم.
انواع کیسه بیواک
- کیسه تک نفره
- کیسه دو نفره
- کیسه بیواک با زیرانداز یکپارچه: این نوع کیسه ها دارای یک زیرانداز یکپارچه هستند که از نفوذ سرمای زمین جلوگیری می‌کند.
نکات مهم هنگام استفاده از کیسه بیواک
- مکانی خشک و مسطح را برای بیواک انتخاب کنیم.
- حتی اگر از کیسه بیواک استفاده می‌کنیم، باید لباس گرم بپوشیم تا بدن ما گرم بماند.
- برای جلوگیری از تجمع رطوبت داخل کیسه، باید کمی فضای تهویه ایجاد کنیم.
- از زیرانداز استفاده کنیم تا از سرما و رطوبت زمین محافظت شویم.
- می توانیم از کیسه بیواک به عنوان روکش کیسه خواب نیز استفاده کنیم.
چه زمانی به کیسه بیواک نیاز داریم؟
- در صعودهایی که می خواهیم وزن کوله پشتی مان کم باشد، کیسه بیواک می تواند جایگزین چادر شود.
- در شرایط اضطراری مانند گم شدن، تغییر ناگهانی آب و هوا یا آسیب دیدن تجهیزات، کیسه بیواک می‌تواند نجات بخش باشد.
- برای سفرهای ماجراجویانه، کیسه بیواک یک وسیله ضروری است.
پتوی نجات یا اضطراری (Emergency Blanket)
پتوی نجات لایه ای آلومینیمی سبک، نازک و قابل حمل است که در شرایط اضطراری برای حفظ دمای بدن استفاده می‌شود. این پتوها به دلیل خاصیت بازتابندگی نور و گرما به عنوان عایق حرارتی عمل می کنند.
ویژگی های پتوی نجات
- حفظ دمای بدن:
مهم ترین کاربرد پتوی اضطراری، حفظ دمای بدن در شرایط سرد و گرم است. سمت آلومینیومی پتو گرما را به سمت داخل بازتاب می دهد و از خروج آن جلوگیری می کند، در حالی که سمت دیگر آن گرما را از بدن دور می کند.
- سبکی و جمع و جور بودن:
پتوی نجات بسیار سبک و کم حجم است و به راحتی در کوله پشتی یا کیف کمک های اولیه جای می‌گیرد.
- مقاومت در برابر آب:
بسیاری از پتوهای اضطراری ضد آب هستند و می توانند در شرایط بارانی نیز استفاده شوند.
- کاربردهای متنوع:
علاوه بر حفظ دمای بدن، پتوهای اضطراری می توانند برای ایجاد سایه، علامت دادن به امدادگران و سایر کاربردهای اضطراری نیز استفاده شوند.
نکات مهم هنگام استفاده از پتوی نجات
- برای حفظ گرما، سمت آلومینیومی پتو باید به سمت بدن باشد.
- حتی اگر از پتوی اضطراری استفاده می‌کنیم، باید لباس گرم بپوشیم تا بدن ما گرم بماند.
- برای جلوگیری از عرق کردن بیش از حد، باید کمی فضای تهویه ایجاد کنیم.
- پتوی نجات برای استفاده در شرایط اضطراری مانند گم شدن، تغییر ناگهانی آب و هوا یا آسیب دیدن طراحی شده است.
با کوهپیما همراه باشید: آموزش برنامه ریزی برای صعود
چه زمانی به پتوی اضطراری نیاز داریم؟
- کوهنوردی و طبیعت‌گردی:
در هنگام کوهنوردی، کمپینگ و دیگر فعالیت های طبیعت، پتوی اضطراری می‌تواند یک وسیله حیاتی باشد.
- بحران ها و بلایای طبیعی:
در هنگام زلزله، سیل، آتش سوزی و…، پتوی اضطراری می تواند به حفظ دمای بدن مصدوم و جلوگیری از هیپوترمی و سرمازدگی کمک کند.
- ورزش های زمستانی:
در ورزش های زمستانی مانند اسکی و اسنوبرد، پتوی اضطراری می‌تواند برای جلوگیری از سرمازدگی استفاده شود.
پورتالج (Portaledge)
پورتالج یک سکو یا تختچه معلق کوچک و سبک است که صخره نوردان در هنگام صعودهای چند روزه یا طولانی مدت، به ویژه در دیواره های بلند و یخچال های طبیعی، از آن استفاده می‌کنند. پورتالج یک پلتفرم قابل حمل با یک قاب فلزی و پوشش پارچه‌ای است که به لنگرهای روی دیواره محکم می بندند. این وسیله به صخره نورد اجازه می دهد تا در طول شب یا در زمان استراحت، در ارتفاعات بالا و در شرایط سخت کوهستانی، مکانی امن و راحت برای استراحت داشته باشد.
ساختار و اجزای پورتالج
پورتالج معمولا از یک تختچه آلومینیومی سبک و مقاوم، یک کیسه خواب متصل به آن و تعدادی طناب و کارابین برای اتصال به دیواره تشکیل شده است. برخی از مدل های پیشرفته تر پورتالج دارای سایه بان، کیسه های جانبی برای نگهداری وسایل و حتی پله هایی برای دسترسی آسان تر هستند.
کاربردهای پورتالج
- استراحت در طول صعودهای چند روزه.
- محافظت در برابر سقوط سنگ.
- پناهگاهی برای شرایط اضطراری.
نکات مهم هنگام استفاده از پورتالج
- برای نصب باید مکانی امن و مناسب انتخاب کنیم.
- قبل از استفاده از پورتالج، تمام تجهیزات باید به دقت بررسی شود تا از سالم بودن آن ها اطمینان حاصل کنیم.
- پیش از استفاده از پورتالج، آموزش های لازم را ببینیم.
- حواسمان باشد هنگام حرکت روی پورتالج، تعادل خود را حفظ کنیم تا سقوط نکنیم.
آمادگی برای بیواک ناخواسته
شاید آمادگی داشتن برای اتفاقات ناخواسته کمی اغراق آمیز به نظر برسد، اما باید بدانیم در کوهنوردی خطر همیشه سایه به سایه همراه ماست. پس بهتر است به گونه ای برنامه ریزی کنیم که اگر در شرایط ناگوار قرار گرفتیم، بتوانیم از پس مشکلات بربیاییم.
شاید همه تجهیزاتی که یک کوهنورد برای بیواک برنامه ریزی شده همراه می برد را نتوانیم در هر صعود همراه داشته باشیم، اما همراه داشتن برخی از آن ها ضروری است: پتوی نجات، کمک های اولیه، هدلایت، غذای خشک، آب و کیت بقا مهمترین آن هاست.
در بیواک ناخواسته نکات زیر را فراموش نکنیم:
- مکانی امن، خشک و به دور از بهمن و ریزش سنگ انتخاب کنیم.
- در سرمای شدید و هوای برفی، برای محافظت در برابر باد و کاهش اتلاف گرما، یک گودال کوچک حفر کنیم.
- برای کاهش اثر باد بر روی بدن بادگیر بپوشیم.
- حتی در داخل کیسه خواب نیز لباس گرم بپوشیم.
- برای پیشگیری از کم آبی بدن به اندازه کافی آب بنوشیم.
- از حرکت های اضافی که باعث از دست دادن گرما می شود بپرهیزیم.
- حواسمان به وسایلمان باشد، مطمئن شویم که لباس‌ها و وسایل ضروری خود را در کیسه های خشک و ترجیحا ضد آب بگذاریم و کاور کوله پشتی را بکشیم.
- هنگام ترک محل زباله هایمان را با خود ببریم و ردی بر جا نگذاریم.
خطرات بیواک:
- سرمازدگی و هیپوترمی
- کم آبی بدن
- گرفتگی عضلات (به دلیل سرما و کمبود فعالیت بدنی).
حمله جانوران وحشی
زمان بیواک
زمان بندی بیواک بسیار مهم است. اگر زود یا دیر باشد احتمال هیپوترمی و سرمازدگی زیاد می شود. بنابراین لازم است به موقع انجام شود.
