«پتوی نجات با کاهش اتلاف حرارت از طریق همرفت، رسانش، تبخیر و بازتاب گرما، قادر به پیشگیری و کنترل هیپوترمی (فرودمایی) و گرمازدگی است. استفاده از این پتو، هم در شرایط اضطراری کوهنوردی و طبیعت گردی و هم محیط بیمارستان و خدمات پیش‌بیمارستانی نشان می‌دهد که پتوی نجات وسیله ای ضروری در کیت بقا و تجهیزات اورژانسی است.»
بیشتر ما با این تعریف و کارکرد پتوی نجات (پتوی اضطراری) آشناییم و به همین دلیل در کیت بقای خود یکی داریم. اما کاربردهای پتوی نجات در فوریت های پزشکی و درمان پیش‌بیمارستانی فراتر از حفاظت در برابر فرودمایی و گرمازدگی و افزایش قابلیت دیده شدن است. گذشته از آن برای ما که روزهای بسیاری را در کوهستان و طبیعت می گذرنیم، این وسیله کاربردهای متنوع دیگری نیز دارد. شاید پرسش پتوی نجات چیست؟ کمی عجیب به نظر برسد، اما پیش از آن که با روش های استفاده از آن آشنا شویم نخست باید بدانیم این وسیله چه ساختاری دارد و از چه موادی ساخته می شود.
انواع پتوی نجات
پتوهای نجات (Rescue blankets) معمولا از دو نوع ماده ساخته می‌شوند و بر اساس همین مواد می‌توان آن‌ها را دسته‌بندی کرد:
1. پتوهای ساخته شده ازPET (پلی‌اتیلن ترفتالات)
این نوع پتوی اضطراری که لایه پایه آن (PET) نوعی پلاستیک از خانواده پلی استر است، رایج‌ترین نوع بلانکت با ضخامت تقریبا 12 میکرون است. این نوع پتوی اضطراری برای یک بار استفاده در مواقع اورژانسی مناسب است. از معایب پتوی PET می توان به سروصدای آن هنگام استفاده و استحکام کم و پاره شدنش در برخورد با اجسام تیز اشاره کرد.
2. پتوی ساخته شده از PE (پلی‌اتیلن)
پتوهای نجاتی که با PE (نوعی پلاستیک) ساخته می شوند ضخامتی بین 28-20 میکرون دارند. مهمترین ویژگی های این نوع پتو بی سروصدایی و مقاومت بالای آن در برابر پارگی است و البته کمی سنگین تر از نوع قبلی است. پتوهای پلی اتیلن برای استفاده در مصارف نظامی، کمپینگ و بقا بسیار محبوب هستند.
هر دو نوع گفته شده پس از اندود شدن (Metallized) با لایه آلومینیوم بازتاب دهنده گرما نیز می شوند: پتوی PET تا 80% و پتوی PE تا 90% .
ساختار پتوی نجات
پتوهای اضطراری چه از PE ساخته شده باشند و چه از PET تقریبا ساختاری یکسان دارند. یک لایه ماده اصلی که با یک لایه نازک آلومینیوم پوشیده می شود. لایه آلومینیوم همان چیزی است که خاصیت بازتابی و جلوگیری از اتلاف گرما را برای ما فراهم می کند. این ترکیب باعث می‌شود پتو:
- گرما را بازتاب دهد و از اتلاف حرارت بدن جلوگیری کند.
- در برابر شرایط محیطی (سرما، باد، باران سبک) محافظ خوبی باشد.
ناگفته نماند که بعضی از پتوها ممکن است علاوه بر دو لایه بالا، مواد پایدار یا مقاوم در برابر آب و باد بر روی لایه بیرونی داشته باشند.
پیشنهاد کوهپیما: بیواک چیست؟
چرا پتوی نجات دورنگ است؟
پتوهای نجات معمولا دو رو دارند: یک روی نقره ای و روی دیگر که می تواند طلایی، نارنجی، سبز و….. باشد.
- روی نقره ای بازتاب دهنده نور و گرما (حفظ گرما یا دفع حرارت خورشید).
- روی دیگر بسته به رنگ کارکردهای متفاوتی دارد.
سطح نقره‌ای: وقتی سمت نقره‌ای رو به ما باشد، گرمای بدن به داخل بازمی‌گردد و ما گرم تر می مانیم. اما اگر سمت نقره‌ای رو به بیرون باشد، نور خورشید و گرما را بازتاب می‌دهد بدن خنک می‌ماند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که حالت نخست مناسب فصل های سرد و سرمازدگی است و حالت دوم مناسب فصل های گرم و گرمازدگی.
کارکرد رنگ های دیگر به شرح زیر است:
رنگ نقره ای (دو رو نقره ای): برای استفاده عمومی و حفظ دما
رنگ طلایی: علاوه بر حفظ و دفع گرما، برای بهتر دیده شدن در طبیعت و درخواست امداد
رنگ نارنجی: پتوی استاندارد برای امداد و بهتر دیده شدن
رنگ خاکی: مناسب برای استتار در بیابان
رنگ سبز نظامی: مناسب برای استتار در طبیعت، به ویژه جنگل
پتوی نجات پلنگی (Camouflage): مناسب برای استتار در طبیعت
کارکردهای پتوی نجات
بلانکت را می توان ابزاری چند کاره در کوهنوردی دانست. ویژگی مهم استحکام کششی بالا با وجود وزن کم، باعث می شود تا این وسیله کاربردهای گوناگونی داشته باشد.
به‌دلیل این گستره وسیع کاربردها، پتوهای نجات به بخش جدایی‌ناپذیر کیت‌های کمک‌های اولیه و کوله‌پشتی‌ها در محیط‌های کوهستانی و طبیعت تبدیل شده‌اند. در زیر به مهمترین آن ها می پردازیم:
1. زیرانداز:
از پتوی اضطراری می توان به عنوان زیرانداز بیرون و یا درون چادر استفاده کرد.
2. بازتاب دهنده گرمای آتش:
می توان با پتو یک مانع بازتاب‌دهنده برای آتش درست کرد تا کمپ مان گرم‌تر شود. برای این کار پتو را به شکل دیوار در طرف آتش، روبه‌روی جایی که می‌خوابیم قرار دهیم. مطمئن شویم سمت نقره‌ای آن به طرف آتش باشد تا گرما را به سمت ما بازتاب دهد، و یادمان باشد پتو را خیلی نزدیک آتش نگذاریم (ممکن است ذوب شود).
3. نشانگر مسیر:
در صورت گم شدن و یا برای پیدا کردن راه بازگشت می توانیم بلانکت را به شکل نوار ببریم و با فاصله راه را نشانه گذاری کنیم. به یاد داشته باشیم که هنگام بازگشت حتما آن ها را جمع آوری کرده با خود برگردانیم.
4. کیسه خواب اضطراری:
شاید در یک صعود کیسه خواب خود را فراموش کنیم و یا در شرایطی قرار بگیریم که ناچار شویم بیواک کنیم. در چنین مواقعی می توانیم پتوی نجات خود را به شکل کیسه درآورده و در آن با گرما بازتابی بدن خود شب را به صبح برسانیم.
5. پانچوی بارانی:
علی رغم بررسی پیش بینی ها ممکن است با باران ناگهانی روبرو شویم در حالی که پوشش مناسبی با خود همراه نداریم. در چنین شرایطی کافیست یک سوراخ برای سر در پتوی نجات ایجاد کنیم، کمی نوار چسب دور آن بزنیم تا یک پانچوی فوری برای خود درست کنیم.
6. سفره:
شاید گاهی لازم است برای غذا خودرن سفره پهن کنیم، اما هر چه می گردیم چیز مناسبی در کوله پشتی خود پیدا نمی کنیم. خب، بلانکت ما می تواند نقش سفره را هم بازی کند!!
7. پوشش غذا:
باقی مانده غذا، میوه و دیگر خوراکی ها همیشه حشرات را جذب می کند. اگر ظرفی برای نگهداری آن ها نداریم، می توانیم از پتوی نجات مان برای این کار استفاده کنیم.
8. علامت‌دهی:
یک آینه کوچک کاربردهای مختلفی در طبیعت دارد که یکی از آن ها علامت‌دهی در مواقع اضطراری است، اگر همراه مان نبود می توانیم از بلانکت به جای آن استفاده کنیم. سطح نقره‌ای آن برای بازتاب نور خورشید و جلب توجه امدادگران بسیار کاراست.
9. بالش:
شاید راحت‌ترین بالش دنیا نباشد، اما در مواقع ضروری می‌توانیم یک کیسه یا کیف کوچک را با پتوی اضطراری پر کنیم و برای خواب در طبیعت از آن استفاده کنیم.
10. جوراب:
چنانچه در زمستان دچار مشکل شدیم پتوی نجات می‌تواند جلوی یخ زدن انگشتان پاهای مان را بگیرد. برای این کار پتو را به دو مربع کوچک می بریم و دور پاها می پیچیم. برای محکم‌کاری می‌توانیم با نوار چسب آن را ثابت کنیم.
11. عایق:
شاید ناچار شویم بعضی از وسایل مان را ضدآب کنیم. از آنجا که بلانکت عایق نیز هست می توانیم با پیچیدن آن به دور وسیله و محکم کردنش با نوارچسب یا تکه ای طناب آن را ضدآب کنیم.
12. عایق چادر:
وقتی آب به داخل چادر نفوذ کند، یعنی دردسر و بی خوابی. پتو اضطراری می‌تواند به‌عنوان یک لایه عایق بسیار سبک یا یدکی عمل کند تا محل خواب ما خشک بماند.
13. سایه بان:
برای استراحت و خنک ماندن در زیر آفتاب کافیست پتو را طوری بالای سر خود قرار دهیم که سمت نارنجی رو به ما باشد و سمت نقره‌ای بازتابی، نور خورشید را دور کند.
14. گتر:
در مواقع ضروری، پتو را به دو مستطیل ببریم، دور کفش و ساق پای خود بپیچیم و با تکه ای طناب یا نوارچسب محکم کنیم تا روکش ضدآب برای کفش‌های خود بسازیم.
15. کیسه:
شاید به یک کیسه نیاز پیدا کنیم، اما در دسترس مان نباشد. برای این کار پتو را پهن کنیم، وسایلی را که می‌خواهیم حمل کنیم در آن بگذاریم، چهار گوشه را به هم برسانیم و مثل یک کوله دست‌ساز از آن استفاده کنیم.
16. طناب:
پتو را به نوارهای باریک و بلند ببریم، آن‌ها را ببافیم تا محکم‌تر شوند. بعد می‌توانیم از آن به عنوان طناب استفاده کنیم.
17. پرده (حفظ حریم خصوصی):
به هر دلیلی ممکن است نیاز به یک حریم شخصی داشته باشیم. برای این کار پتوی اضطراری را بین دو درخت، دو باتوم، چوب و یا…. ببندیم تا یک حریم خصوصی درست کنیم.
18. کمربند:
برای درست کردن کمربند کافی است یک نوار به اندازه دلخواه و لازم ببریم و از حلقه‌های شلوار عبور دهیم. همچنین می‌توانیم چند نوار را با هم ببافیم تا کمربند محکم‌تری بسازیم.
19. آستر کوله:
شاید لازم باشد داخل کوله را ضدآب کنیم و یا تمیزتر نگهداریم. پتوی نجات در چنین مواقعی می تواند آستر مناسبی در کوله پشتی ما ایجاد کند.
20. جمع‌آورنده آب:
در شرایط بقا، جمع آوری و نگهداری آب یکی از مهم ترین اولویت‌هاست. می توانیم از پتوی نجات به‌عنوان یک مخزن برای جمع‌کردن آب باران استفاده کنیم.
21. جان پناه:
بلانکت بازتابنده گرما می‌تواند پناهگاه ما را یک مرحله ارتقا دهد و کمک کند تمام شب گرم و راحت بمانیم.
22. پتو:
علاوه بر تمام کاربردهای بالا، پتو اضطراری همان‌طور که از نامش پیداست، یک پتو است. می توانیم آن را در کوله‌پشتی، خودرو یا جعبه کمک های اولیه نگه داریم تا هر وقت نیاز شد از ما در برابر شرایط نامساعد جوی محافظت کند.
23. کمک‌های اولیه:
استفاده از پتوی نجات در این حوزه بسیار متنوع و گسترده است و شاید بتوان گفت به خلاقیت ما بستگی دارد. ویژگی‌های این وسیله به ما امکان می دهد از آن به‌عنوان پانسمان موقت، بایندر لگنی، تورنیکه (رگ بند)، عینک آفتابی و وسیله جا به جایی و….. در طبیعت استفاده کنیم.
نکته مهم:
پتوهای نجات با بازتاب تشعشعات حرارتی بدن (به طرف داخل)، می‌توانند ردیابی حرارتی توسط دوربین‌های فروسرخ را دشوار کرده و مأموریت‌های جستجو و نجات دچار مشکل کنند. به یاد داشته باشیم در چنین شرایطی نکته های ایمنی و امدادی را رعایت کنیم.
استفاده از پتو نجات به‌عنوان باند مثلثی
صدمات اندام فوقانی در ورزش‌های زمستانی یا فعالیت‌های کوهستانی بسیار شایع هستند. بی‌حرکت‌سازی سریع و ایمن نه تنها درد را کاهش می‌دهد، بلکه از آسیب‌های ثانویه به اندام نیز جلوگیری می‌کند.
استفاده از پتو نجات به‌عنوان باند هشتی (بانداژ صلیبی)
باند هشتی برای ثابت کردن شکستگی ترقوه و مفاصل استفاده می‌شود. همچنین، این باند با کشیدن هر دو شانه به عقب، مفصل شانه را تثبیت و بی‌حرکت می‌کند و بیمار را در وضعیت صاف و راست قرار می‌دهد.
استفاده از پتو نجات به‌عنوان باند لگنی
باند لگنی در درمان پیش‌بیمارستانی برای شکستگی‌های لگن استفاده می‌شود. هدف از آن کاهش خونریزی با کم کردن فاصله بین قطعات استخوان، تثبیت و بی‌حرکت کردن لگن، کاهش درد و تسهیل انتقال بیمار است.
استفاده از پتو نجات به‌عنوان تورنیکه (Tourniquet)
تورنی‌کِت (Tourniquet) یا رگ بند وسیله‌ای است که برای توقف یا کاهش جریان خون در یک عضو (مثل دست یا پا) استفاده می‌شود.
استفاده از پتو نجات به‌عنوان ابزار جا به جایی مصدوم
گاهی لازم است بیمار از منطقه خطرناک به‌سرعت نجات داده شود. از پتوی نجات به دلیل استحکام بالا می توان به عنوان برانکارد استفاده کرد.
استفاده از پتو نجات به‌عنوان محافظ اضطراری چشم
شاید گاهی ناچار شویم از چشم های خود در برابر نور خورشید و یا انعکاس آن روی برف و یخ محافظت کنیم، اما عینک آفتابی نداشته باشیم. در این شرایط می توانیم با سوراخ های ریزی که در تکه ای نواری از پتوی نجات ایجاد می کنیم از آن به عنوان عینک استفاده کنیم (چیزی شبیه نقاب زورو، اما با روزنه های بسیار کوچک تر!!).
